پراکنش نامناسب و مقدار ناکافی و نامطمئن بارش در زراعت دیم به همراه ضعف ساختاری و مدیریتی سبب شده است که عملکرد محصولات دیم دچار نوسانات شدیدی باشند. با اجرای آزمایشات مزرعه‌ای برای گندم دیم در سایت منتخب هنام (شهرستان سلسله استان لرستان) و در مزارع زارعین، به بررسی اثرات توامان ‌آبیاری محدود و مدیریت زراعی پرداخته شد. دو سطح مدیریت زراعی (سنتی و برتر) با چهار سطح آبیاری محدود (دیم، تک آبیاری در زمان کاشت به میزان 75 میلیمتر، تک آبیاری بهاره به میزان 50 میلیمتر و آبیاری در دو نوبت پاییزه و بهاره به میزان 125 میلیمتر) با هدف تامین رطوبت کافی برای مراحل حساس رشد مورد مطالعه و پژوهش قرار گرفت. نتایج نشان داد که بهترین برنامه مدیریتی از ترکیب مدیریت برتر زراعی با گزاره‌های آبیاری محدود حاصل می‌شود که دارای شاخص بهره وری کل آب مصرفی بیشتری است. در شرایط دیم و بدون اعمال آبیاری محدود، مدیریت برتر زراعی بر مدیریت سنتی ارجحیت دارد چرا که بهره وری بارش از 35/0 کیلوگرم بر متر مکعب تحت شرایط مدیریت سنتی با اعمال مدیریت برتر زراعی به مقدار 45/0 کیلوگرم بر متر مکعب افزایش یافت که افزایشی به میزان 6/28 درصد را نشان می‌دهد. نتایج این تحقیق نشان داد که اعمال تک آبیاری در پاییز یا بهار (ظهور سنبله تا گلدهی) بهره وری کل آب مصرفی (مجموع بارش و آبیاری) را به محدوده 63/0-57/0 کیلوگرم بر متر مکعب ارتقا بخشید و بهره وری آب آبیاری نیز برابر 26/3-15/2 کیلوگرم بر متر مکعب گردید. تامین بخشی از نیاز آبی محصول در مراحل حساس زمان کاشت و مرحله ظهور سنبله تا گلدهی، توسعه عمقی ریشه و افزایش پوشش سبز و در نتیجه کاهش تلفات تبخیر سبب اثربخشی آبیاری محدود شده است. کم بودن عملکرد محصول در واحد سطح (و متعاقب آن بهره وری بارش) در مزارع زارعین به دلیل ضعف مدیریت زراعی کاربردی است.

کلمات کلیدی