درنظام های منطقه ای، عوامل همگرا و واگرای چندی وجود دارد.آن چه در دیدگاه های مادی گرایانه، عوامل همگرا یا واگرا تلقی می گردد، متغیرهای عینی/ تجربی هستند. امّا، در نظریه های معناگرای صرف، اشتراکات و اختلافات، ذهنی/ بیناذهنی به شمار می روند. در این میان، نظریه هایی چون سازه انگاری اجتماعی، که هوادارانش، به زعم خود، راه میانه ای را در تحلیل سیاست بین الملل می پویند، بر نقش عوامل مادی/ معنایی به صورت همزاد، تأکید می ورزند. در نظام منطقه ای خلیج فارس، با وجود تشکیل شورای همکاری، اجماع یکسانی درباره موضوعات مشترک همچون تهدید، میان هشت کشور منطقه وجود ندارد. در واقع، بیش از آن که احساس تهدید از سوی کشورهای منطقه را بتوان به عوامل ملموس وعینی نسبت داد، این احساس، ناشی از ذهنیت و برداشت های متفاوت دولت های منطقه از واقعیت های بیرونی است. در سالیان اخیر، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس، سه عامل ایران، تروریسم و عراق را به عنوان عوامل تهدیدزا تلقی نموده اند؛ در حالی که ایران وعراق به شیوه های گوناگون، بر حضور نیروهای فرامنطقه ای و دخالت آن ها به مثابه تهدید، تأکید دارند. نگارندگان تلاش می کنند در این مقاله نشان دهند که مجموع برداشت ها و ذهنیت های ناهمانند در باب تهدید، می تواند به عنوان یکی از عوامل واگرایی میان کشورهای منطقه خلیج فارس محسوب گردد.

کلمات کلیدی