در قرن نوزدهم میلادی، ایران- موضوع شناسایی- قرار گرفت: 1- ایران معبری استراتژیک برای نگاهبانی از هندوستان محسوب می گشت؛ 2- ایران نمی بایست برای دشمنان انگلستان تبدیل به راهرویی می شد که از طریق آن بتوانند به منافع بریتانیا در هندوستان ضربه بزنند. بنابراین، رفتار سیاسی و دیپلماتیک ایران می بایست کنترل می شد. برای کنترل رفتار سیاسی و دیپلماتیک ایرانیان، آن چه که ضروری به حساب می آمد آن بود که تاریخ، تمدن و فرهنگ کشور ایران می بایست مورد و موضوع شناسایی ، قرار می گرفت. نگارنده با خوانش کتاب هایی از جرج کرزن، جیمزفریزر، پرسی سایکس، آرتور هاردینگ، ریدربولارد و دنیس رایت که همگی در انگلیسی بودن مشترک هستند می خواهد با تکیه بر برداشت ادوارد سعید، شرق شناسی انگلیسی ها را مورد کند و کاو قرار دهد. به نظر می رسد جوهر شرق شناسی غربیان، عبارت ازتثبیت-آقایی و برتری غرب بر شرق- است؛ و این نکته پذیرفتنی است که شرق شناسی به مثابه ی یک علم، تنها وقتی پدید آمد که غرب خود را چیره و مالک عالم دانست و با تکیه بر برتری موقعیت خویش و موضع فرادستانه، نمی خواست این هژمونی را از دست بدهد. شرق به مثابه ی یک - دگر- یا Other دنیای غرب، از یک تفکیک صرف جغرافیایی نابرابر میان فقر و ثروت به زنجیره ای از توجهات حساب شده و معطوف تبدیل می گردد. معادله ی حقارت شرق در برابر برتری غرب، از آن جا شکل می گیرد که دلیل چیرگی ، عبارت از دانش و معرفت کشوری نسبت به کشور دیگر است. سیاحان و سفرنامه نویسان، نقش میانجی فهم - دیگری فرهنگی-را ایفا کرده اند . این سفرنامه نویسی ها و خاطره نگاری ها به ویژه برای تمدن غرب، مهم ترین واسطه ی درک دیگری و ابزار ساختن دنیایی از دیگر بودگی ها بر مبنای غرابت و اعجاب بوده اند؛ دنیایی که غرب؛ آن را ساخت تا در آینه ی آن، خودش را بشناسد، بسازد و بر صدر نشاند.

کلمات کلیدی