خشکسالی عبارت است از وضعیت کمبود بارش در یک دوره زمانی معین به حدی که یک ناحیه تحت تأثیر منفی آن قرار گرفته و فعالیت های بشر به تأخیر بیفتد. در این تحقیق با استفاده از داده های روزانه بارندگی 9 ایستگاه سینوپتیک استان خراسان رضوی در دوره آماری 1989 تا 2008، شاخص بارش استاندارد شده در مقیاس های زمانی 1 و 3 ماهه محاسبه شده و دوره های ترسالی و خشکسالی تعیین و شمارش شد. همچنین نقشه های سینوپتیکی هم فشار، هم دما، هم رطوبت نسبی و هم مقدار آب قابل بارش ابر در سطح زمین به صورت میانگین ماهانه (شش ماه فصول پاییز و زمستان) برای تمام 20 سال مورد مطالعه بررسی گردید. نتایج نشان داد که سه شهرستان سرخس، قوچان و گناباد در فصل پاییز و شهرستان های تربت حیدریه، سرخس، قوچان، کاشمر و گناباد در فصل زمستان بیشترین میزان خشکسالی را تجربه کرده اند. کمترین دوره های خشک پاییزه و زمستانه نیز به ترتیب مربوط به ایستگاه های کاشمر و نیشابور بوده است. همچنین با بررسی وضعیت خشکسالی تک تک سال های مورد مطالعه مشخص شد که در سال 2001 همه ایستگاه های تحت مطالعه با پدیده خشکسالی البته با شدت های مختلف (حاد، شدید و متوسط) مواجه بوده اند، لذا این سال به عنوان سال مبنا و نمونه بارز وقوع خشکسالی در دوره آماری تحت بررسی، در نظر گرفته شده و نقشه های سینوپتیکی مربوط به آن ارائه شد. مطالعه الگوهای سینوپتیکی سال مبنا نشان دادکه علی رغم وجود شرایط مناسب برای بارندگی (دمای پایین، رطوبت نسبی بالا و میزان مناسب آب قابل بارش ابر) در تمام ماه های فصول پاییز و زمستان، به دلیل اندرکنش سامانه پرفشار سیبری با سامانه پرفشار آزورز و تقویت پرفشار سیبری و درنتیجه سیطره کامل آن بر منطقه، نه تنها هیچ بارندگی رخ نداده است بلکه بارش های محلی و اروگرافیک نیز با محدودیت مواجه شده و بنابراین خشکسالی های متوسط، شدید و حاد در کل منطقه مورد مطالعه رخ داده است.

کلمات کلیدی