روند تمایز و تعیین سرنوشت سلولی یک فرآیند اپی ژنتیکی است که از طریق تغییر در برنامه های رونویسی در یک سلول و معمولا در طی تقسیم آن به سلولهای دختر نسل های بعدی تکوین می یابد. مطالعات متعدد به تغییرات بیو شیمیایی کروماتین (شامل بر DNA و پروتئین های کروماتینی) و اثرات آنها بر تنظیم رونویسی اشاره کرده اند. این مطالعات توجیه کننده نحوه تنظیم رونویسی در سطح یک ژن و وجود یک حافظه برای حالات فعال یا غیر فعال رونویسی در طی نسل های میتوزی و میوزی سلول (وراثت اپی ژنتیکی) هستند. اما به هیچ عنوان قادر به توجیه تنظیم همزمان فعالیت هزاران ژن که در حین تکوین رویان اولیه یا تمایز سلولهای بنیادی مشاهده می شود نیستند. یافته های اخیر ما نشان می دهند که تغییر در آرایش هسته و سازمان بندی کروماتین نقش تعیین کننده ای در تنظیم و تغییر برنامه های رونویسی سلول دارند. این گونه تغییرات در آرایش هسته و کروماتین که با تکنیکهای نوین تصویربرداری ثبت شده اند، مؤید لایه دیگری از مکانیسم های تنظیمی هستند که می توانند تنظیم رونویسی را در سطح گسترده ای از ژنها بر عهده داشته باشند. در این مقاله یافته های ما در خصوص تغییرات ثبت شده در آرایش هسته و سازمان بندی کروماتین در سلولهای رویان اولیه و بنیادی گزارش شده و ارتباط این تغییرات با روندهای مورفوژنتیک رویان اولیه و روندهای پلوری پوتنسی و تمایزسلولهای بنیادی شرح داده خواهد شد. در پایان، این نکته مورد تاکید قرار خواهد گرفت که آیا آرایش هسته و تغییر در آن در یک مدل تعیین کننده (deterministic)، فعالیت های هسته ای را تحت کنترل دارد، یا خود متاثر از فعالیتهای هسته ای و تغییرات مربوط می باشد. درک نحوه تنظیم گسترده فعالیت ژنها در شرایط پلوری پوتنسی و تمایز در سلوهای در حال تکوین اهمیت بالقوه زیادی در درک مکانیسم های ایجاد بیماری و سرطان ها دارد. به نظر می رسدکه روند برگشت از تمایز (de-differentiation) در سلولهای سرطانی و روندهای تمایز و پلوری پوتنسی در سلولهای رویانی و بنیادی از اساس مشابهی برخوردار باشند.

کلمات کلیدی