از رویکردهای جدید در حوزه ی نظر و عمل برنامه ی درسی، رویکرد انتقادی است که بر اساس آن دو عنصر نقادی و اصلاح در قلب تعلیم و تربیت و فرایندهای آن مورد توجه قرار می گیرد. به این معنی که از یک طرف به بررسی این مساله پرداخته می شود که چه کسی(یا چه گروه و طبقه ای) فرایندهای تعلیم و تربیت را کنترل می کند؟ و از طرف دیگر در پی پاسخ به این سوال که انگیزه ی فرد(یا گروه/گروههای) کنترل کننده چیست؟ درصدد برقراری روابطی عاری از سلطه و مبتنی بر برابری اقتصادی و اجتماعی برای اقشار مختلف و در مجموع ایجاد جامعه ای مبتنی بر دموکراسی می باشد. یکی از مربیان و فیلسوفان برجسته ی این رویکرد پائولو فریر است که با بیان اصل"هیچ آموزش- پرورشی خنثی و بی طرف نیست"؛ به این معنی که همواره جریان و فرایندهایی آموزش - پرورش را یا به سمت رام کنندگی و یا در جهت آزاد سازی سایر اقشار به کار می برند؛ سعی در شناسایی مناسبات قدرت و کنترل داشته و در راستای اصلاح این روابط و مناسبات "آموزش - پرورش رهایی بخش" را مطرح می کند. از آنجایی که هیچ اندیشه ای عاری از توجه به مجموعه ای از مبانی فلسفی(مشتمل بر مفروضاتی درزمینه ی متافیزیک، معرفت شناسی و ارزش شناسی) نیست و همچنین توجه به چنین مبانی و بنیان های فلسفی ای در مورد یک نظریه و به طور کلی اندیشه، مارا در فهم بهتر آن و متعاقبا عمل موفقیت آمیز در آن زمینه یاری خواهد رساند، بنابراین در مقاله ی حاضر که از دو قسمت تشکیل شده، ابتدا به وضوح بخشی این بنیان ها در اندیشه ی فریر پرداخته و سپس دلالتهای آن در حوزه برنامه ی درسی مطرح می گردد.

کلمات کلیدی