چکیده «مقالات شمس» به عنوان اثری برجسته و مهم در تاریخ ادبیات فارسی که ارتباط تنگاتنگی با مولوی، زندگی و آثارش دارد، نه تنها مورد توجه طیف وسیعی از خوانندگانِ عادی و غیر متخصص قرار نگرفته بلکه حتی کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. یکی از دلایل کم‌لطفی به این کتاب، ساختارِ جملاتِ از هم گسیخته و عدم انسجام ظاهری متن است که سبب پدید آمدن ابهام شده است. در این پژوهش به بررسی منشأ ابهام در این متن می‌پردازیم. به دیگر سخن، به این پرسش پاسخ می دهیم که چه عواملی سبب پدید آمدن ابهام در متن شده است؟ به این منظور بیشتر از روش تحلیل کلام و بحث انسجام دستوری که شامل ارجاع و حذف می‌شود استفاده می کنیم. با توجه به نتایجِ به دست آمده می‌توان گفت که بیشترین سهمِِ ابهام در مقالات مربوط به آشنا نبودنِ خوانندگان با مهم ترین ویژگیِ سبکی متن،‌ یعنی استفاده از «ایجاز» است. این طرزِ استفاده از کلام از سوی نویسنده نمایان گر خلق و خویِ او است. عوامل دیگر عبارتند از: نحوه استفاده از ضمایر شخصی به صورت ارجاع برون متنی و درون متنیِ بدون ذکر پیش مرجع، به کاربردنِ ضمیر «او» در معنایِ عامِ انسان، ذکر نکردن اسامی خاص به دلیل رعایت ایجاز، تبدیل یا تغییر شخص فعل از سوم شخص به اول شخص و بالعکس، استفاده از حذف، ابهام در تشخیص گوینده و شنونده در ساختار گفتگو، آشنا نبودن مخاطبانِ امروزی با بافت موقعیتی کلام و نبود دانش پیش زمینه ای.

کلمات کلیدی