در پس مجموعه رباعیات خیام، نظامی گفتمانی برقرار است که دال های تشکیل دهنده آن مانند رشته هایی نامرئی به تک تک رباعیات انسجام می بخشند و آن ها را برپا می نهند. بر اساس این، هر کدام از رباعیات خیام چونان تظاهری زبانی از دالی از دالهای تشکیل دهنده این گفتمان نمودار می شوند. گفتمان یادشده که در این مقاله با عنوان « گفتمان جهان بین» از آن یاد می شود، به طور ضمنی در تقابل با گفتمان دیگری هستی می یابد که می توان با عنوان کلی «گفتمان جان بین» به آن اشاره کرد. مفهوم هستی یابی یک گفتمان از طریق تقابل اندیشه ای است که به طور اخص به کار دو نظریه پرداز در حوزه فلسفه سیاسی-اجتماعی، یعنی لاکلائو و موف بر می گردد. از نظر ایشان، آدمی جز با قرار گرفتن در دل چارچوبی گفتمانی قادر به هیچ گونه ادراکی از عالم و آدم نخواهد بود و اساس هر گونه فهمی جز بر درک گفتمانی استوار نیست که بوسیله تقابل و غیریت سازی با ادراک گفتمانی دیگری حاصل شده است. این مقاله بر آن است تا به یاری مفاهیم و ابزارهای نظری موجود در نظزیه گفتمان لاکلائو و موف، به رباعیات خیام تقرب جوید و منظومه فکری و عناصر تشکیل دهنده رباعیاتش را مشخص کند؛ منظومه ای فکری که به گونه ای ضمنی بر پایه تقابل با منظومه فکری دیگرب پدیدار شده است.

کلمات کلیدی