این پژوهش به بررسی پاره گفتارهای واکنشی در پاره ای از مکالمات زبان فارسی می‌پردازد. پاره‌گفتارهای واکنشی، پاره گفتارهای کوتاهی مانند hmm، mm و... هستند که شنونده حین گوش‌دادن به گوینده، آن‌‌ها را تولید می کند، بدون اینکه نوبت گیری کند و یا اینکه گوینده نیازی به پاسخ دادن به آن‌ها داشته باشد. این کلمات بر پیشبرد هر‌چه بهتر گفت‌و‌گوها تأثیر می گذارد. اهمیت پاره‌گفتارهای واکنشی در زمان فقدان آن‌ها فهمیده می شود. اگر پاره گفتارهای واکنشی نابجا به‌کار رود، در روند مکالمه اختلال ایجاد می‌کند؛ پس چشم پوشیدن از آن‌ها در تحلیل مکالمات، باعث نادیده گرفتن بخش مهمی از تعاملات روزانه می شود. تاکنون، این پاره گفتارها در زبان فارسی مورد مطالعه و بررسی زبان‌شناختی قرار نگرفته است. در پیکرة زبانی این پژوهش، 960 پاره گفتار واکنشی در کل مکالماتِ ضبط‌شده، اعم از مکالمات رو‌در‌رو و مکالمات تلفنی، مشخص و آوانگاری شده و در چارچوب تجزیه و تحلیل مکالمه بررسی شده است. همچنین، نقش متغیرهایی مانند مشخصه های زبرزنجیرهای در معنا و میزان تأثیرگذاری این پاره گفتارها مورد مطالعه قرار گرفته است. داده های این پژوهش نشان می‌دهد پاره‌گفتارهای واکنشی در بافت‌های مختلف، معانی متفاوتی دارند و می توان برای این پاره گفتارها مطابق با بسامدشان، معانی اصلی و جانبی در‌نظر گرفت. همچنین، می‌توان با توجه به عوامل دخیل در آن‌ها، طیفی برای میزان تأثیرگذاری این پاره گفتارها قائل شد. هدف ما از نگارش مقالة‌حاضر این است که معنا و کارکرد پاره گفتارهای واکنشی زبان فارسی را در مکالمات این زبان مشخص کنیم و نقش برخی عوامل تأثیرگذار بر معنای این پاره گفتارها را نشان دهیم.

کلمات کلیدی