چکیده: شیخ صدوق (381ق)، شخصیت نامدار حدیثی شیعه، در سده چهارم هجری است. او که در شیعه، به عنوان رئیس المحدثین شناخته می شود، از اخباریان متقدمی است که در عرصه حدیث، به شکل گسترده ای وارد شده و ضمن گزارش حجم عظیمی از روایات فریقین - به ویژه روایات شیعه – اغلب، به بررسی محققانه و عالمانه آنها پرداخته و ضمن برنمودن نقاط قوت و ضعف احادیث و اخبار، به شرح و تبیین آنها در زمینه ای گسترده و ذیل موضوعاتی متنوع مبادرت ورزیده است. در این رویکرد، موضع شیخ صدوق به مواضع اصول گرایان شیعه نزدیک است. با وجود این، او در جایگاه هایی از آثار خود، از این امور مهم غافل مانده و با روایات برخوردی سطحی کرده است. بنابراین، کارنامه علمی شیخ صدوق در عرصه تعامل با احادیث، یکنواخت نیست؛ بلکه فراز و فرود دارد. فراز کارنامه او مزایای بسیاری دارد که طیف وسیعی از مسائل مرتبط با حدیث مانند: رجال، جرح و تعدیل، درایه و فقه الحدیث، تفسیر و تاویل احادیث را شامل می گردد و رویکرد شیخ صدوق به این مسائل، ایجابی توام با اهتمام و توجه است. از سوی دیگر، فرود کارنامه صدوق است که آن نیز عموماً با همین مسائل مرتبط است، لیکن با کمیت کمتر و طیف محدودتر؛ و رویکرد شیخ صدوق به آن، سلبیِ توام با عدم اهتمام و توجه است. در این رویکرد، موضع او به مواضع اخباریان - به خصوص اخباریان متاخر شیعه - نزدیک می شود.

کلمات کلیدی