از جمله مقولاتی که اقبال در بازسازی دین خود مدنظر داشت، تأکید وی بر برداشت صحیح از تجربۀ عرفانی بود. از نظر وی باید بین دو نوع تجربۀ عرفانی تمایز گذاشت: تجربۀ عرفانی حقیقی و اسلامی، و تجربۀ عرفانی غیراسلامی. آنچه برای او در تمایز بین این دو نوع تجربۀ عرفانی حائز اهمیت است، به نتایج آنها مربوط است. برای او تجربۀ اصیل و حقیقی آن تجربه ای است که به دنبال خود پویایی و زایایی داشته باشد. بر همین قیاس، عارف حقیق هم آن است که در تجربۀ خود فرو نرود. از نظر اقبال، نهایت هدف «من» یا «خود» این نیست که در خداوند فانی شود، بلکه بعد از فرو رفتن در عمق هستی و ارتباط با خداوند و کشف امکانات خود، پا در دریای هستی بگذارد و برای آفرینش دنیایی جدید اقدام نماید. برای توضیح نظر خود، اقبال از تجربۀ پیامبر نمونه می آورد که آن را بالاترین تجربۀ عرفانی می داند. از نظر اقبال، تجربۀ پیامبر میل به فیضان داشت و به دنبال فرصتهایی بود تا نیروهای اجتماع را دوباره جهت داده، اصلاح و بازسازی نماید.

کلمات کلیدی