در منطقه چشمه گیلاس واحدهای توپوگرافی و زمین شناسی به ویژه سامانه های رودخانه ای تحت تأثیر گسل چشمه گیلاس و گسل های دیگر قرار گرفته اند. شواهد ریخت شناسی و زمین شناسی موجود در منطقه نشان دهنده آن است که تاقدیس چشمه گیلاس از زمان تشکیل، که با رانده شدن سازند مزدوران بر روی سازند شوریجه همراه بوده است، تا زمان ته نشست رسوبات مخروط افکنه ای و پادگانه های آبرفتی قدیمی، که در انتهای شمال غربی آن قابل مشاهده اند، به صورت یک چین خوردگی پیوسته بوده است. از این زمان به بعد با آغاز انتشار جانبی چین یک رژیم کششی محلی ایجاد و موجبات جدایش عرضی چین فراهم می آید. جوان بودن این آبرفت ها و U شکل بودن دره آنها نشان داد که این آبراهه ها قدرت بریدن چین را نداشته اند و به وجود آمدن رژیم کششی به آن کمک کرد تا راه خود را از داخل چین باز کردند و بدین ترتیب رسوبگذاری آبرفت های جدید آغاز شد. نهایتاً این رژیم کششی محلی، گسل نرمالی را به وجود آورده است که محور چین قبلی را بریده و عمود بر راندگی ها رشد میکند. این مرحله به صورت یک جابه جایی کاملاً واضح چپگردی در مسیر رودخانه مشخص است. با استناد به همه ی این شواهد جهت گسترش چین منطقه در بخش بالایی به سمت شمال غرب و در بخش پایینی به سمت جنوب شرق تعیین شده است. همه ی این تغییرات در سامانه ی رودخانه ای منطقه که حاصل حرکات زمین ساختی است، دلالت بر واکنش سامانه های رودخانه ای به فعالیت های زمین ساختی در طول پلیوستوسن و هولوسن دارند. لذا می توان گفت در منطقه ی چشمه گیلاس، زمین ساخت مهمترین عامل در جایگزینی و موقعیت سامانه های رودخانه ای است.

کلمات کلیدی