شهر پدیده ای است محصور در دو عنصر زمان و مکان. پیشینه ی شهر در کنار عوامل محیطی به نحوی همزادگونه، تعیین کننده ی مناسبات اجتماعی و رفتاری میان شهروندان آن شهر و همچنین ساکنین مناطق دیگر است. در ذهنیت بخش عمده ای از جامعه ی ایران، شهرهای مذهبی واجد خصلت هایی فرهنگی و روانی هستند که آن ها را از سایر و شهرها متمایز می سازد.به نظر می رسد این برداشت و یا به تعبیر بهتر «توقع اجتماعی» از شهرهای مذهبی و شهروندان آن ریشه در نوعی«کهن الگوی اجتماعی» (Social Archetype) داشته باشد. از منظر روان شناسی تحلیلی، «کهن الگو» یا «باستان نمون» آن دسته از اشکال ادراکی است که از طریق تراکم تجربیات روانی بی شماری که همواره تکرار شده اند، به یک جمع به ارث رسیده است. کهن الگوها نوعی ناخودآگاه جمعی در سیمای تصاویر ابتدایی هستند. تصاویر ابتدایی محصول و مرتبط با دو عامل اند: فرایندها و رویدادهای طبیعی که پیوسته تکرار می شوند و عوامل تعیین کننده درونی زندگی روانی. ویژگی مهم و برجسته ای که از جایگاه و موقعیت شهر مشهد در اذهان زائران و مسافران شکل گرفته فضایی معنوی، و دلنشین و پر از جاذبه های قدسی است. این نکته با توجه به خصیصه ی مذهبی ایرانیان که ریشه در فرهنگ شیعه و ارادت به اهل بیت پیامبر(ص) دارد دور از انتظار نیست. امّا آنچه قابل تأمل است نگرشی است که در پی به کرسی نشاندن تباین میان «مذهبی بودن» و « شاد بودن» در شهرهای مذهبی است. پیاده سازی این ایده در شهری چون مشهد پیامدهای نامطلوبی را به دنبال خواهدداشت که مهم ترین آن، تجمیع فشارهای روانی، بروز واکنش های غیر قابل پیش بینی از جانب شهروندان و در نتیجه کسالت و رکود اجتماعی است.

کلمات کلیدی