تعیین الگوهای تربیتی و مقایسه تطبیقی آنها با هم، به شناخت دقیق‌تر این دیدگاه‌ها توسط محققان کمک می‌کند و ایشان را در تشخیص تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در مبانی، اصول وروش‌ها، توانمند می‌سازد و در تولید دانش بومی نقش مؤثری خواهد داشت. تفاوت روش‌های تغییر و اصلاح رفتار از منظرهای تربیتی مختلف، ریشه در تفاوت‌های مبنایی و خصوصا مبانی انسان‌شناختی این دیدگاه ها و تعریف آنها از تربیت دارد. در این مقاله، مفهوم خود- کنترلی به عنوان عاملی موثر در تغییر و اصلاح رفتار، در دو نگرش علمی و دینی که هر دو نقش پویا و فعالی را برای انسان در فرایند رشد و تربیت قائلند، مورد مقایسه قرار گرفته است. خود-کنترلی موجب می‌شود که انسان خود را در مواجهه با محرکات بیرونی و درونی، فعال و منشأ اثر بداند و از این رو احساس رضایتی را در وی شکوفا می‌کند که منجر به آسودگی و سلامت روان می‌شود. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و استنباط منطقی است. این روش یکی از روش‌های رایج در پژوهش های فلسفی می باشد که ضمن آن، پژوهشگران ابتدا به توصیف و تحلیل دیدگاه تربیتی امام علی علیه السلام و نظریه خودتعیین‌گری مبادرت ورزیده و سپس به استنباط منطقی و تبیین اصول و روش‌های خود- کنترلی و مقایسه آن‌ها پرداخته اند. یافته ها نشان گر این نکته اند که جهت‌گیری روش‌های مبتنی بر اصل خود-کنترلی در نظریه علمی خودتعیین‌گری به سوی رضایت فردی از خویش است و استفاده از این اصل محدود به تجارب عینی و دنیوی می‌باشد؛ در حالی که این جهت‌گیری در نگاه تربیتی امام علی علیه السلام به سوی رضایت الهی است و کاربرد آن در حد وسیع‌تر، هم تجارب عینی و هم معنوی را در بر می‌گیرد و با بعد معنوی به عنوان یکی از چهار بعد زیستی، روان شناختی، جامعه شناختی و معنوی انسان، موافق تر است.

کلمات کلیدی