رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی یکی از عوامل مؤثر بر افزایش دمای هوا در نواحی شهری بوده و موجب ایجاد جزیره حرارتی بر روی این مناطق در مقایسه با محیط اطراف می شود که اثرات ناشی از آن می تواند نقشی اساسی و مهم در کیفیت هوا و به تبع آن، سلامت عمومی ایفا کند. در این پژوهش، تصاویر TM ماهواره لندست پنج در تاریخ 25 ژوئیه 1992 و ETM+ ماهواره لندست هفت در تاریخ 6 اگوست 2002 برای بررسی جزیره حرارتی شهر مشهد مورد بررسی قرار گرفت و نقشه های دما و کاربری اراضی با استفاده از آن ها تهیه شد. برای تعیین دمای سطح زمین از معادلات ارائه شده در منابع مختلف و با استفاده از بحث قابلیت انتشار استفاده شد. گسیلمندی در تصاویر حرارتی شامل تابش ناشی از سطح زمین، تشعشعات بازتابی از اتمسفر و تشعشعات آسمانی می باشد که برای به دست آوردن نقشه دمای سطح زمین باید تصحیحات لازم انجام شود. همچنین برای بررسی بهتر این پدیده، نیمرخ هایی در جهت شمالی- جنوبی، شرقی- غربی و شمال غربی- جنوب شرقی در نظر گرفته شد. علاوه بر این برای داشتن درک بهتری از رفتار حرارتی پوشش های مختلف و اثرات الگوی فضای سبز بر دمای محیط، بعد فرکتالی این نیمرخ ها با استفاده از روش تقسیم کننده، محاسبه شد. نتایج نشان داد که دمای تابشی سطح مشهد به طور کلی در طی دهه 1992 تا 2002 افزایش داشته است و این افزایش در مناطق مسکونی چشمگیرتر می باشد. نقشه های کاربری اراضی نیز نشان می دهند که مناطق مسکونی در سال 2002 نسبت به سال 1992 توسعه یافته و بسیاری از پوشش های گیاهی از بین رفته است و این مطلب توسط بعد فرکتالی محاسبه شده نیز مورد تأیید قرار گرفت. نتایج همچنین نشان داد که نیمرخ شمال غربی- جنوب شرقی به علت گسترش بیشتر شهر و عدم یکنواختی سطوح، نسبت به سایر نیمرخ ها بعد فرکتالی بیشتری دارد.

کلمات کلیدی