تنوع زیستی موجودات خاک زی منشا خدمات قابل توجهی در حفظ و گسترش تنوع زیستی بالای خاک و سلامت محیط است. به منظور بررسی ساختار تنوع زیستی موجودات خاک زی در اکوسیستم های طبیعی مناطق خشک و نیمه خشک، مطالعه ای در شهرستان های مشهد، گناباد و شیروان به اجرا در آمد. در هر یک از اکوسیستم های مورد مطالعه،10 واحد انتخاب گردید و در مجموع 50 مورد نمونه برداری با طول، عرض و عمق 30 سانتی متر از خاک انجام شد. بافت، pH، درصد مواد آلی و همچنین تنوع و فراوانی بی مهرگان خاک زی، نماتدها، باکتری ها، پروتوزوآها و قارچ های مایکوریزا در نمونه های خاک ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که با افزایش میانگین درجه حرارت سالیانه و کاهش میانگین بارندگی سالیانه بافت خاک سبک تر، pH خاک افزایش و مقدار مواد آلی خاک از 38/0 به 05/0 درصد کاهش یافت. بی مهرگان خاک زی با فراوانی و تنوع پائین فقط در اکوسیستم طبیعی شیروان مشاهده شدند. فراوانی نماتدها و باکتری ها تحت تاثیر شرایط اقلیمی نبوده و در سه اکوسیستم طبیعی مشابه بود. اما تنوع باکتری ها، فراوانی پروتوزوآها و فراوانی اسپور قارچ های مایکوریزا با افزایش درجه حرارت سالیانه و کاهش میانگین بارندگی سالیانه کاهش یافت. میانگین غنای گونه ای در اکوسیستم های طبیعی شیروان، مشهد و گناباد برای باکتری ها به ترتیب 3/5، 8/5 و 8/3 و برای قارچ های مایکوریزا به ترتیب 5، 5 و 4 بود. بر اساس نتایج این پژوهش، شرایط اقلیمی و خاکی در مناطق خشک باعث کاهش تنوع زیستی در این مناطق گردیده است. بر همین مبنا خدمات ناشی از تنوع زیستی در مناطق خشک نیز کم تر خواهد بود، با این وجود حفظ همین سطح از تنوع زیستی موجودات خاک زی و خدمات آنها اهمیت ویژه ای دارد.

کلمات کلیدی