التفات یکی از شگردها و آرایه‌های ادبی است که با در هم شکستن روال معمول کلام، نقش بسیار مؤثری در بیداری و جذب مخاطب دارد. این صنعت در بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی با عنوان انتقال گوینده از خطاب به غیبت و برعکس، تعریف و انواع محدودی برای آن بر شمرده شده است که هریک از این انواع در یکی از حوزه‌های بلاغت (معانی و بدیع) و دستور قابل بررسی است. این مقاله کوشیده است با درنظر گرفتن توسعة معنایی التفات، ضمن ارائة تعریفی نو برای این شگرد ادبی، تصویری روشن از گونه‌های مختلف آن ارائه دهد؛ سپس در کنار فواید سنتی مطرح در کتابهای بلاغیة به کارکردهای جدیدی، همچون آشنایی‌زدایی، هنجارگریزی، افزایش انسجام متن، ایجاد ابهام هنری و ... نیز اشاره کند. حاصل تحقیق نشان می‌دهد که بدیع سنتی با رویکردهای فرسودة خود، دیگر توان پاسخ‌گویی به نیازهای متون ادبی معاصر را ندارد. از این‌رو، ضرورت بازنگری همه‌جانبه و نقد و تحلیل آرایه‌های بدیعی از جمله صنعت التفات کاملاً احساس می‌شود.

کلمات کلیدی