تحقیق تجربی اجتماعی،مطالعه واقعیت های اجتماعی به روش عینی، منظم و گزینشی است.عینیت تحقیق بر حسب استقلال نظریه تحقیق از محقق و ارائه توصیفات واقع نگار ازموضوع تحقیق ؛ منظم بودن تحقیق برحسب رعایت ضوابط شناخته شده علمی در فرایند انجام تحقیق و گزینشی بودن تحقیق برحسب تاکید بر وجه یا وجوه خاصی از موضوع تحقیق حاصل می شود.تحقیق اجتماعی دراین معنا برچارچوب نظری معینی استواراست ؛ چارچوبی که درآن مجموعه ای از گزاره های جامعه شناختی برای تبیین واقعیت اجتماعی موردمطالعه،صورت بندی گردیده و هدف اساسی تحقیق نیز وارسی تجربی همین چارچوب (مدل نظری) و اثبات مدعای محقق است. وارسی مدل نظری تحقیق دروهله اول مستلزم سنجش مفاهیم مربوط و گردآوری داده های معتبراست.تشخیص اعتبارداده ها و وارسی مدل نظری به انتخاب تکنیک تحلیل داده، بستگی دارد.انتخاب نامناسب یا کاربرد نابجای تکنیک تحلیل داده می تواند به نتایج و یافته های غیرمعتبردرتحقیق بینجامد و امروزه یکی از مهمترین خطاهای رایج در تحقیقات اجتماعی ایران، عدم تناسب منطقی تکنیک تحلیل داده با مدل نظری تحقیق و نادیده گرفتن الزامات مربوط به این تناسب است.این درحالی است که امروزه تکنیک های پیشرفته آماری ونرم افزارهای تخصصی مربوط، شرایطی را برای محققین اجتماعی فراهم آورده که متناسب باهرمساله و وضعیت تحقیق می تواننداز تکنیک مناسب خود بهره بگیرند. هدف نوشتارحاضر بررسی تناسب منطقی تکنیک تحلیل داده با مدل نظری تحقیق درگزارشات و مقالات انتشاریافته پژوهشی درایران است. نتایج بررسی بیش از30 گزارش و مقاله پژوهشی انتشاریافته که هدف اساسی آنها وارسی فرضیات و مدل های نظری معین بوده نشان می دهد: اولا درصورت بندی فرضیات یا گزاره های تحقیق، غالبا ملاحظات منطقی از جمله تناسب مفهومی بین قسمت \\\"اگر\\\" و \\\"پس\\\" فرضیات ؛ربط منطقی بین فرضیات مختلف ؛ تناسب صورت بندی فرضیات با نمودارمدل نطری تحقیق و نظام علامتی رعایت نمی گردد. ثانیا درمرحله وارسی تجربی، اغلب تحلیل اکتشافی و آماده سازی داده ها از جمله تعیین تکلیف داده های دورافتاده ، تبدل و ترکیب داده ها(شاخص سازی) و اعتباریابی آنها انجام نمی گیرد و یا پرابهام است. ثالثا و مهمتر، غالبا تناسب منطقی مدل نظری تحقیق و تکنیک تحلیل داده ها، رعایت نمی گردد.ازجمله خطاهای رایج دراین مرحله،استفاده نابجا از تکنیک های تحلیل، عدم کنترل مفروضات تکنیک تحلیل، استفاده همزمان از تکنیک های تحلیل یگانه و چندگانه در وارسی یک مدل، نادیده انگاری تکنیک های تحلیل چندمتغیره (تحلیل همزمان بیش از یک متغیروابسته) و تفسیر نامعتبر خروجی هاست.

کلمات کلیدی