به‌منظور بررسی تنوع گونه‌ای جوامع علف‌های هرز مزارع گندم شرق مشهد، در مطالعه‌ای میدانی در سال 1388 مزارع منطقه بر اساس مساحت آن‌ها در دامنه کمتر از 3 هکتار، 3 تا 5 هکتار، 5 تا 10 هکتار، 10 تا 15 هکتار و بیشتر از 15 هکتار شناسایی گردید. نمونه‌برداری به‌طور تصادفی با روش سیستماتیک و با استفاده از کادر 5/0 × 5/0 متر در 9 مزرعه انتخابی، از مرحله ساقه‌دهی تا پایان مرحله سنبله‌دهی گندم طی دو مرحله انجام، تعداد و نوع علف‌های هرز در هر کادر به تفکیک گونه شناسایی و شمارش شد. تعداد کل گونه‌های علف‌هرز موجود در مزارع مورد بررسی در نمونه‌برداری اول 20 گونه از 10 خانواده گیاهی و در نمونه‌برداری دوم 18 گونه و متعلق به 8 خانواده گیاهی بود. در هر دو نمونه‌برداری تعداد گونه‌های پهن برگ (30 گونه) بیشتر از گونه‌های باریک برگ (8 گونه) بود. بیشترین تنوع در بین گیاهان پهن برگ متعلق به خانواده کاسنی (Compositae) و شب بو (Crucifrae) به‌ترتیب با 7 و 9 گونه گیاهی و خانواده گندمیان (Graminae) در گیاهان باریک برگ با 8 گونه گیاهی مشاهده گردید. بین اندازه مزارع بر اساس مساحت و شاخص تنوع شانون رابطه معکوس و معنی‌داری مشاهده شد. بیشترین شاخص تنوع شانون در نمونه‌برداری اول و دوم در مزارع با مساحت 2 هکتار به‌ترتیب 33/1 و 85/1 به‌دست آمد و کمترین شاخص تنوع شانون در نمونه‌برداری اول در مزارع با مساحت 30 و 20 هکتار، صفر و در نمونه برداری دوم به ترتیب 5/0 و 46/0 به‌دست آمد. به‌طور‌کلی مزارع مختلف از غنای گونه‌ای و شاخص تشابه پایینی برخوردار بودند.

کلمات کلیدی