محدوده مورد مطالعه در شمال خاوری ایران (شمال خاوری فریمان) از نظر ریخت شناسی به دو بخش بلند و پست تقسیم می شود. بیشتر بلندی ها را واحد های کربناته پالئوزوئیک تشکیل می دهد که در دامنه ها بطور کامل حذف شده و جای خود را به مجموعه افیولیتی می دهد. شیب طبقات کربناته نشان دهنده تشکیل ناوشکل ها بر بلندای کوه های منطقه است. وجود خش لغزها، زون برشی، تشکیل دوپلکس های کوچک، گسترش رگه ها و کانه سازی هایی همانند استیبنیت در شکستگی ها، نشان دهنده وجود مرز راندگی قدیمی در قاعده واحد کربناته است که آن را راندگی سیرزار نامیدیم. فرم های سطحی منطقه در سه مرحله تشکیل شده اند: مرحله اول تصادم ورق های ایران و توران در زمان تریاس پسین بوده که در طول خط درز مشهد- رشت قرار دارد. در مرحله دوم و در اثر تصادم مجموعه چین خورده_ رانده نازک ورق موجود در لبه فعال جنوبی ورق توران و همچنین مجموعه سنگ های لبه غیرفعال شمالی در ورق ایران مانند آهک های پرمین، توسط گسل های رانده با هم آمیخته شده اند. راندگی سیرزار در همین زمان ایجاد شده که واحد کربناته پرمین را بر روی مجموعه افیولیتی رانده است. در مرحله سوم، بسته شدن اقیانوس تتیس جوان در کرتاسه تا پالئوژن، در محل کوه های زاگرس و برخورد ورق هند و افغانستان که همزمان با سیستم کوهزایی آلپی انجام شده، سبب فعال شدن گسل های راندگی جدیدی شده است. فعالیت این گسل ها سبب چین خوردن مجموعه های سنگی در این ناحیه شده است. راندگی سیرزار هم تحت تاثیر این فرایند چین خورده و در سطح آن ریخت های طاق شکل و ناوشکل ایجاد شده است. در روی این سطح چین خورده واحد کربناته و در زیر آن مجموعه افیولیتی قرار دارد. در اولین مرحله فرسایش در این منطقه، واحد مقاوم کربناته در بالای طاق شکل ها فرسایش یافته و حذف می شود. پس از آن، سرعت هوازدگی در طاق شکل ها که شامل واحدهای مجموعه افیولیتی است، بسیار بیشتر از ناوشکل ها، که روی آن ها را واحد مقاوم کربناته پوشانده است، می باشد. بنابراین بتدریج هسته طاق شکل ها مناطق کم ارتفاع را ایجاد خواهند کرد، در صورتیکه هسته ناوشکل ها که از واحد کربناته تشکیل شده، همچنان در بلندی ها باقی خواهند ماند. به این ترتیب ریخت های زمین ساختی شامل بازمانده های تکتونیکی به فراوانی ایجاد خواهند شد. با اندازه گیری بازمانده های تکتونیکی، حداقل جابجایی راندگی سیرزار حدود 14 کیلومتر به سمت جنوب باختر بر آورد شده است.

کلمات کلیدی