اعتقاد بر این است که خصوصیات ریشه و اندام هوایی، نقش مؤثری در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های نخود دارند. اطلاعات اندکی در رابطه با نحوة واکنش ریشه و اندام هوایی ژنوتیپ‌ها در محیط کشت هیدروپونیک، گلخانه و همچنین ارتباط اندازه ریشه در میزان تحمل به خشکی ژنوتیپ‌ها وجود دارد. این آزمایش با هدف بررسی تنوع موجود در رشد ژنوتیپ‌ها در شرایط کشت هیدروپونیک و همچنین بررسی تأثیر اندازه ریشه در تحمل به خشکی ژنوتیپ‌ها در مرحله گیاهچه‌ای و در شرایط گلخانه انجام گرفت. تفاوت‌های معنی‌داری بین گیاهچه‌های30 ژنوتیپ‌ نخود که در شرایط هیدروپونیک کشت شده بودند از نظر صفات مربوط به ریشه شامل وزن خشک ریشه، طول مجموع ریشه‌ها، طول ریشه اصلی و سطح ریشه‌ها، همچنین صفات اندام هوایی شامل سطح برگ، وزن خشک برگ و زیست توده اندام هوایی وجود داشت (01/0p≤). 10 ژنوتیپ‌ از میان 30 ژنوتیپ‌ که از نظر اندازه ریشه متفاوت بودند، برای آزمایش گلخانه‌ای در محیط شن، انتخاب شدند و گیاهچه‌ها به‌مدت چهار هفته در دو شرایط تنش خشکی (30 درصد ظرفیت زراعی) و شاهد (ظرفیت زراعی) رشد نمودند. همبستگی معنی‌دار خطی و یا غیر خطی بین صفات مربوط به ریشه در آزمایش هیدروپونیک و گلخانه‌ای وجود نداشت و به‌نظر می‌رسد در مرحله گیاهچه ای، عوامل محیطی (بستر کاشت) بر عوامل ژنتیکی غالب است و لذا بیان پتانسیل ژنتیکی ژنوتیپ ها از نظر صفات ریشه در محیط هیدروپونیک و گلخانه متفاوت بود. در این آزمایش، انتخاب ژنوتیپ های با سیستم ریشه ای گسترده در محیط هیدروپونیک ضرورتا منجر به گیاهچه های با خصوصیات ریشه گسترده در محیط گلخانه نشد. در آزمایش گلخانه ای، اثر متقابل ژنوتیپ‌ و تنش بر هیچ‌یک از صفات ریشه در گیاهچه‌های30روزة نخود معنی‌دار نبود(01/0p≤). دوره کوتاه رشد، دلیل اصلی عدم واکنش یا واکنش‌پذیری کم ژنوتیپ‌ها به شرایط تنش خشکی است. بنابراین به‌نظر می‌رسد در انتخاب گیاهان برای سیستم ریشه‌ای گسترده، بایستی به مرحله مورد نظر رشد گیاه و بستر کاشت توجه داشت.

کلمات کلیدی