در پژوهش حاضر به بررسی قیاس و هم‌چنین استعاره از منظر تفکر شناختی در «هفت خان رستم» شاهنامه فردوسی می‌پردازیم. استعاره در لغت به معنای «به عاریت گرفتن» است و به این معنا که عنصر زبانی علاوه بر معنای قراردادی و اولیه‌ی خود حامل معنای دیگری نیز باشد. در مکتب شناختی، استعاره دارای ویژگی‌های اصلی «سامان یافتگی»، «الگوشدگی»، «تقارن ناپذیری» و «انتزاع‌زدایی» است. و قیاس، ابزاری است برای خلق مدل‌های ذهنی زایا، مدل‌هایی که انسان را به استنتاج‌های جدید می‌رساند. در بررسی هفت خان رستم، داده‌های مورد نظر خود را به چهاردسته تقسیم نمودیم: مواردی که با استفاده از قیاس ساخته شده‌اند، مواردی که بیانگر یکی از سه طرح‌واره‌ی حرکتی، قدرتی یا حجمی هستند، مواردی که شامل کلماتی هستند که به طور ذاتی ماهیت استعاری دارند و نمونه‌هایی که با بکارگیری نام اعضاء بدن معنای استعاری را منتقل می‌کنند. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که قیاس و پس از آن طرح‌واره‌ها (و از میان طرح‌واره‌ها، طرح‌واره حجمی) بیشترین کاربرد را در انتقال مفاهیم استعاری داشته‌اند. از میان مواردی که با استفاده از نام اعضاء بدن ساخته شده‌اند. نام «سر» بیشترین کاربرد را به خود اختصاص داده است.

کلمات کلیدی