مقاله ی حاضر روایتی توصیفی از متون ریاضی مرتبط با علم حساب ابنیه و سیر تحول این علم در سده های سوم تا نهم هجری است. حساب ابنیه و عمارات یکی از شعب حساب عملی و مهم ترین بخش از مشارکت نظری و عملی ریاضی دانان (محاسبان و دبیران) دوره ی اسلامی در معماری بوده است. با وجود این تصویری کامل از این متون و نقش کاربردی علوم حسابی در صناعات عملی در دوره ی اسلامی در دست نیست. معرفی و توصیف متون اصلی این علم افزون بر ارزیابی میزان اهتمام ریاضی دانان به قلمرو معماری، بر مرزهای پیوند علوم دقیقه با صناعت معماری در دوره ی اسلامی روشنی می افکند. بررسی حاضر با استناد به متون و بر اساس روش توصیف و تحلیل تاریخی، سیر تحول این علم را در نسبت با تحول اشکال و فعالیت های معماری در ارتباط ریاضی دانان با این قلمرو به تصویر می کشد. تصویری که روایتگر عدم ورود بسیاری از ریاضی دانان به این قلمرو، و پایانی بر این علم در مفتاح الحساب جمشید کاشانی به دلیل عدم تحول اساسی در اشکال معماری است.

کلمات کلیدی