مسألة علیت از جمله ابتداییترین مسائل ذهن بشر و اساس چراجوییهای انسان را تشکیل داده است. این مسأله متفکران و فلاسفة مختلف را به شیوه ای خاص به خود مشغول کرده است. در میان فلاسفة اسلامی پذیرش اصل کلی علیت همواره از مفروضات بوده است. با وجود این، اختلافات متفکران اسلامی در فروع این اصل، به ویژه در مسألة ملاک نیازمندی معلول به علت به چشم میخورد. آنچه مسلم است، این است که متکلمان، ملاک نیازمندی را در حدوث، فلاسفه مشاء، امکان ماهوی و ملاصدرا و پیروان وی در امکان فقری میدانند. اما گاهی به نظر میرسد تفاسیر متفاوتی از نظریة امکان فقری ارائه میگردد که نتایج متعارضی را در پی داشته است. این پژوهش در صدد بررسی جایگاه امکان فقری در مبحث علیت است و بیان میکند که تحلیل امکان فقری، وحدت شخصی وجود را نتیجه میدهد و پذیرفتن این نتیجه منافی با تشکیک وجود نیست؛ همچنانکه دیدگاه برخی متفکران صدرایی نظیر استاد مطهری در ابتدا به تشکیک در حقیقت وجود منجر گردیده است؛ اما در نهایت رویکرد وی با نظریة وحدت شخصی وجود و تفسیر کسانی چون استاد جوادی آملی همجهت میشود. در این راستا، تلاش این نوشتار بر این است که چگونگی و چرایی این تفاسیر را در نظام صدرایی واکاوی کند.

کلمات کلیدی