نظریة عالم مُثُلی- اعتقاد به وجود جهانی مثالی که پیش از خلق دنیای مادی موجود بوده است- پیش از افلاطون در اندیشه های زرتشت و اعتقاد او به جهان فروشی وجود داشته است. چنین تفسیری از وجود دوگانة جهان (جهان \\\"مثالی و عالم \\\"سایه\\\")، در اندیشة فلاسفه و عرفای اسلامی چون مولانا نیز نفوذ کرده، از آن به\\\"اعیان ثابته\\\"، \\\"عالم مثل معلقه\\\" و \\\"لاهوت\\\"تعبیر شده است. همة این نظریه ها بر پایة صدور معقول در محسوس و نزول از وحدت به کثرت و نظام سلسه مراتبی استوار است. چنین دیدگاه هایی وقتی به تبلور ادبی می انجامند، شکلی از ادبیات تمثیلی یا رمزی را به وجود می آورند که درونمایه ای دوگانه (\\\"ممثل به\\\" ملموس و \\\"ممثل\\\" مجرد) به اثر می بخشد. تمثیل گرایی فلسفی بر پایة اعتقاد به دوگانگی جهان ناسوت و لاهوت، صدور معقول در محسوس و نزول از وحدت به کثرت استوار است. این فلسفه که بر ماهیت دو بعدی تمثیل - روساخت روایی و ژرف ساخت فکری- مبتنی است، ساختاری دو وجهی به حکایت تمثیلی می بخشد که یکی نقش ممثل به داستانی و دیگری نقش ممثل فلسفی را برعهده دارد. در آثار مولانا- به خصوص مثنوی - نیز پیوند میان تمثیل‌گرایی فلسفی و ادبیات تمثیلی را در ساختار داستانی مثنوی مولانا می‌توان دید. در این جستار، ضمن مروری بر ریشه های تمثیل گرایی فلسفی، تجلی این فکر در جهان بینی و آثار مولانا مورد نگرش قرار خواهد گرفت و جلوه های این پیوند میان نظام فکری و بیان ادبی در ساختار داستانی مثنوی معنوی مولانا مورد بررسی قرار می گیرد، در نهایت، اشکال ساختاری ظهور این گرایش در قصص مثنوی در سه عنوان تعلیق گریزی، مثل گذاری و تفسیر تمثیلی تحلیل خواهد شد.

کلمات کلیدی