یکی از رویکردهای تأثیرگذار بر حوزه ی مطالعات ترجمه نقش گرایی است. نمودِ اصلی رویکرد نقش گرایی را در نظریه ی هدفمندی ترجمه می توان دید. این نظریه نخستین بار از سوی ورمیر ارائه شده است. پژوهشگران بسیاری تاکنون کوشیده اند تا با استفاده از چارچوب مطرح شده در نظریه ی هدف مندی ترجمه از شأن، منزلت و پایگاهِ اجتماعیِ مترجمان دفاع کنند. با وجود این، تا آنجا که نگارندگان آگاه هستند هیچ یک از این پژوهشگران تاکنون برای دفاع از نظریه ی هدف مندی ترجمه و تبیین جایگاه مترجمان از نظریه های جامعه شناختی بهره نگرفته اند. هدف این پژوهش، بررسی تطبیقی اجزای نظریه ی هدف مندی ترجمه از دیدگاه نظریه ی نظام های اجتماعی نیکلاس لومان است. در این نوشتار، درگام نخست، نگاهی گذرا به نظریه ی هدف مندی ترجمه و دیدگاه های حامیان و منتقدان این نظریه خواهیم داشت. در گام دوم، نظریه ی نظام های اجتماعی لومان و مفاهیم کلیدی آن را شرح خواهیم داد. در گام سوم، پیوند میان اجزای نظریه ی هدف مندی ترجمه و مفاهیم نظریه ی نظام های اجتماعی لومان را بررسی می کنیم و می کوشیم جایگاه خرده نظام ترجمه و کنش های متقابل این خرده نظام با سایر خرده نظام های جامعه را تبیین نماییم. در گام آخر نیز تلاش خواهیم کرد تا از رهگذر نظریه ی نظام های اجتماعی لومان از نظریه ی هدف مندی ترجمه دفاع کنیم و از هویت و جایگاه مترجمان دیدگاهی متفاوت به دست دهیم. بررسی های انجام شده در این نوشتار حاکی از این هستند که نظام ترجمه نه تنها نظامی متمایز، خودارجاع و دگرارجاع است، بلکه دارای بستار عملیاتی، پیوند ساختاری و رسانه ی ارتباطی نمادین مخصوص به خود است. پایبندی مترجم به نیازها و انتظارات مخاطبان و خرده نظام های گوناگون جامعه ی مقصد به معنای حاشیه ای بودن نقش و پایگاه اجتماعی مترجمان نیست، بلکه به نقش خرده نظام ترجمه و ارتباط آن با سایر خرده نظام های اجتماعی مرتبط است. فلسفه ی وجودی ترجمه- به عنوان یک نظام اجتماعی- در گروی برقراری ارتباط میان فرهنگ ها و زبان های مختلف است. با بهره گیری از چشم انداز و بن نگره ی ارائه شده در نظریه ی نظام های اجتماعی لومان می توان به انتقادهای مخالفان نظریه ی هدف مندی ترجمه پاسخ گفت و نقش و جایگاه حقیقی نظام ترجمه در ارتباط با سایر خرده نظام های اجتماعی را بهتر درک کرد.

کلمات کلیدی