بمنظور بررسی اثر روش های مدیریت علف های هرز بر اجزای عملکرد، عملکرد کمی و کیفی زیره سبز (Cuminum cyminum L.)، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 92-1391 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با نه تیمار و سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل شخم در شب، بستر کاذب، سه گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای، خلر و شنبلیله، بقایای گیاهی سیر، آفتابگردان و جو و شاهد (بدون کنترل علف های هرز) بودند. عملیات خاکورزی تیمار شخم در شب با استفاده از نور ماه انجام شد. برای تیمار بستر کاذب، پس از تهیه بستر کاشت و آبیاری، علف های هرز با شخم سطحی در نیمه اول اسفند ماه حذف شدند. در نیمه دوم اسفند ماه گیاهان پوششی به خاک برگردانیده شدند. پس از عملیات آماده سازی زمین، 5/2 تن در هکتار بقایای گیاهی به خاک افزوده شد. گیاهان پوششی به صورت متراکم در نیمه اول آبان ماه کاشته و سپس کلیه کرت ها آبیاری شدند و سپس کاشت زیره سبز انجام شد. صفات اندازه گیری شده شامل ارتفاع، اجزای عملکرد، عملکرد بیولوژیکی و دانه، محتوی و عملکرد اسانس زیره سبز بودند. نتایج نشان داد که خصوصیات رشدی، اجزای عملکرد و عملکرد بیولوژیکی، دانه و اسانس زیره سبز به طور معنی داری تحت تأثیر روش های مدیریت غیرشیمیایی علف های هرز قرار گرفت (01/0p≤). بیشترین عملکرد بیولوژیکی و دانه به ترتیب 7/220 و 1/103 گرم بر متر مربع برای تیمار ماشک گل خوشه ای و کمترین میزان به ترتیب 4/72 و 6/28 گرم بر متر مربع برای شاهد مشاهده شد. میانگین این صفات در تمام تیمارهای مدیریتی در مقایسه با شاهد بیش از 100 درصد بهبود یافت. بالاترین عملکرد اسانس (8/2 گرم در متر مربع) برای گیاه پوششی ماشک گل خوشه ای و کمترین میزان (6/0 گرم در متر مربع) برای شاهد بدست آمد. کاشت گیاهان پوششی و کاربرد بقایای گیاهی در سطح خاک از طریق بهبود خصوصیات فیزیکوشیمیایی و محتوی رطوبتی خاک باعث افزایش آماس سلولی شده که این موضوع موجب بهبود رشد و تولید ماده فتوسنتزی و افزایش عملکرد زیره سبز گردید.

کلمات کلیدی