الگوهای فشار در مقیاس منطقه ای در دراز مدت اقلیم یک منطقه را تعیین می کنند و شرایط سطوح بالای جوی است که پدیده های سطحی را کنترل می کند. باد 120 روزه یکی از مهم ترین نمود های آب و هوایی شرق ایران است، که در مقیاس منطقه ای در فصل گرم سال جریان دارد. با توجه به خسارت های که این جریانات در منطقه ایجاد می کنند شناسایی شرایط سینوپتیکی مؤثر در وقوع این جریانات، جهت پیش بینی شدت و ضعف این جریان مهم می باشد. در این مطالعه بر آنیم تا کانون های فعالیت مؤثر در وقوع این جریانات را در دوره طولانی شناسایی کرده و به عنوان یک شاخص معرفی گردد. به این منظور داده های ماهانه سطح 500 هکتوپاسکال از مرکز مطالعات جوی و پیش بینی آمریکا برای دوره 65 ساله(1948-2010) استفاده گردید این داده های برای 6 ماه دوره گرم سال (آوریل تا آخر سپتامبر) به صورت ماهانه با گرید پونت های 5/2درجه استخراج شد. محدوده مورد مطالعه 40 تا80 شرقی و10 تا 60 شمالی می باشد.در ادامه با استفاده از روش تحلیل مؤلفه اصلی در حالت s کانون های فعالیت شناسایی گردید. نتایج نشان داد عامل چهارم با دو کانون در شمال دریای خزر و جنوب شرق ایران مهم ترین عامل در وقوع گرادیان فشار در منطقه و ایجاد بادهای 120 روزه می باشد. تغییرات فضایی این شاخص در دوره گرم از آوریل تا سپتامبر نشان می دهد که هر زمان کانون دریای خزر به شرق این دریا منتقل شده و کانون جنوب شرق روی سیستان قرار گیرد، بادهای 120روزه تشدید می شوند.

کلمات کلیدی