مخاطرات جوی از گذشته تاکنون به طور دائم تمامی جوانب زندگی بشر را تحت تأثیر خود قرار داده اند و انسان با توجه به نیازی که به امنیت دارد در این راستا مطالعاتی را انجام داده است تا بتواند به مقابله با این مخاطرات بپردازد. هدف اصلی پژوهش حاضر پهنه بندی اقلیمی مخاطرات جوی در شمال شرق ایران (خراسان بزرگ) می باشد. در این تحقیق از داده های سازمان هواشناسی کشور در مقیاس روزانه و ماهانه شامل داده های بارش، دمای متوسط، دمای حداقل، دمای حداکثر، سمت و سرعت باد، وضعیت دید و وضعیت جو برای تعداد 17 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک در محدوده سه استان خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی برای یک دوره ی 38 ساله( 2008-1971) استفاده شد. ابتدا با استفاده از داده های هواشناسی در دسترس و در یک بررسی اولیه تعداد 13 مخاطره جوی مهم شامل خشکسالی، بارش های شدید، بارش های حدی، تگرک، برف سنگین، توفان های تندری، کولاک، مه گرفتگی، طوفان های گردوغباری، روزهای توأم با غبار، یخبندان، امواج گرمایی و سوزباد در محدوده ی خراسان بزرگ شناسایی شد. سپس با توجه به تنوع مخاطرات جوی برای مطالعه هر مخاطره از روشی مناسب و خاص مربوط به آن استفاده شد و نقشه های مربوط به هر مخاطره با بهره گیری از سامانه اطلاعات جغرافیای تهیه گردید. بطور کلی بررسی پدیده ها در قالب دو روش اصلی به انجام رسید. در ادامه و در راستای تهیه نقشه جامع مخاطرات جوی خراسان بزرگ، 13 مخاطره جوی یاد شده با در نظر گرفتن میزان مشابهت ها و تفاوت ها، در قالب 3 دسته اصلی مخاطرات جوی، شامل مخاطرات دید، مخاطرات دمایی و مخاطرات بارشی دسته بندی شد و نقشه های ترکیبی مربوط به هر دسته تهیه گردید. در نهایت با در نظر گرفتن تمامی مخاطرات، نقشه جامع مخاطرات جوی خراسان بزرگ تهیه شد. یافته های تحقیق نشان داد که در خراسان بزرگ بخش های شمالی و شمال شرقی از جهت فراوانی وقوع رخدادها جزء پرمخاطره ترین مناطق محسوب می گردند. درعین حال بخش هایی از غرب و جنوب خراسان بزرگ از کمترین میزان خطرخیزی برخوردارند. بررسی الگوی فضایی وقوع مخاطرات جوی بیانگر آن است، درحالی که مخاطرات دمایی یک روند افزایشی را از شمال به جنوب نشان می دهند، وقوع مخاطرات بارشی از الگویی معکوس برخوردار بوده، بطوری که میزان وقوع رخدادها از جنوب به شمال افزایش می یابد. در مقابل، مخاطرات مرتبط با دید یک الگوی غالب مداری را بویژه در نیمه شمالی خراسان نشان می دهند، بطوری که از غرب به شرق بر میزان وقوع رخدادهای مرتبط با دید افزوده می شود.

کلمات کلیدی