توده های گرانیتی معروف به سرخر و برمانی، در شرق معدن سنگان خواف، در 300 کیلومتری جنوب شرقی مشهد و در شمال شرقی ایران واقع شده است. واحدهای سنگی منطقه شامل آهک و دولومیت کریستالین و مجموعه رسوبی- آتشفشانی دگرگون شده قبل از کربونیفر و اسلیت، کوارتزیت و کنگلومرا کربونیفر است که توده های گرانیتوئیدی در آنها نفوذ نموده اند. در بخش مهم منطقه مورد مطالعه توده های مونزوگرانیتی و سینوگرانیتی رخنمون دارند. دایک هایی از بیوتیت مونزوگرانیت پورفیری و بیوتیت میکروگرانیت آنها را قطع نموده اند. کانی سازی آهن با این توده ها دیده نمی شود. سن سنجی زیرکن به روش U-Pb، سن مونزوگرانیت و سینوگرانیت را 41 میلیون سال قبل (ائوسن میانی) تعیین کرد. این توده ها از گرانیتوئیدهای مرتبط با کانی-سازی آهن در معدن سنگان قدیم تر هستند. بافت آنها هیپیدیومورف گرانولار بوده و شامل کانیهای کوارتز، پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار، هورنبلند و بیوتیت است. براساس مطالعات ژئوشیمیایی، توده های نفوذی از نوع متاآلومینوس تا کمی پرآلومینوس و عمدتاً شوشونیتی می باشند. این توده ها به علت داشتن نسبت K2O/Na2O بالا (3/1 تا 2/2) و نیز Zr>200 ppm، Nb>20 ppm، Ce>100 ppm، Y>30 ppm، Ga>20 ppm و غنی شدگی شدید در عناصر REE بویژه LREE ها در محدوده گرانیت های نوع A قرار می گیرند. اما مقدار FeOt/FeOt+MgO آنها کم (5/0 تا 9/0) بوده و عمدتا منیزمی هستند. در نمودار نرمالیزه شده نسبت به میانگین پوسته نیز غنی شدگی از عناصر HFSE مانند Zr، Nb، Ga، Ta، Y و Hf و کاهیدگی شدیدی در Ba و Sr دیده می شود. موقعیت تکتونیکی آنها بعد از کوهزایی می باشد. این در حالیست که توده های مرتبط با کانی سازی مگنتیت در محدوده معدن، از نوع گرانیتوئیدهای نوع I بوده و شواهد ژئوشیمیایی ماگماهای تشکیل شده در زون فرورانش را نشان می دهند. گرانیتوئیدهای منطقه مطالعاتی (شرق معدن سنگان) متعلق به گروه A2 هستند که نشان دهنده مشتق شدن ماگما از منشاء پوسته قاره ای است.

کلمات کلیدی