زمینه و هدف: امروزه رایج‌ترین روش درمان وابستگی به مواد مخدر، استفاده از متادون است. با این‌ حال، تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف این دارو، می‌تواند اثرات سوء عصبی-‌شناختی داشته باشد؛ بنابراین بررسی میزان اثرات منفی مصرف این دارو در مقایسه با تریاک و نورجیزک و نیز در افراد سالم حائز اهمیت است. هدف از انتخاب گروه تریاک و نورجیزک، شیوع مصرف این دو ماده در جامعه و ناشناخته‌بودن اثرات عصب-‌رواشناختی آنهاست. روش تحقیق: این تحقیق از نوع مطالعات توصیفی-تحلیلی است. به‌منظور اجرای این تحقیق، با مراجعه به مراکز ترک اعتیاد شهر شیراز، نمونه‌ای به حجم 119 نفر مرد (شامل 32 نفر مصرف‌کننده متادون، 30 نفر مصرف‌کننده نورجیزک، 27 نفر مصرف‌کننده تریاک و 30 نفر گروه کنترل) به‌صورت در دسترس وارد مطالعه شدند؛ سپس آزمون‌های حافظه کلامی-شنیداری ‌ری، رنگ-کلمه استروپ و پیگیری ‌هدف اجرا شد. داده‌های حاصل. با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS (ویرایش 13)و تست های واریانس یک گرفه و توکی در سطح معنی داری 05/0=α تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد، گروه‌ها در حافظه کوتاه‌مدت (87/2=F، 04/0P=)، توان‌ یادگیری (09/5=F، 002/0P=)، یادآوری ‌تآخیری (26/4=F، 007/0P=)، بازشناسی (41/6=F، 001/0P=) و پیگیری ‌هدف (68/3=F، 01/0P=) با یکدیگر تفاوت معنی‌دار داشتند. آزمون تعقیبی نشان داد مصرف نورجیزک، باعث بیشترین آسیب نسبت به دیگر گروه‌ها در حافظه کوتاه‌مدت (03/0=P)، توان ‌یادگیری (003/0=P)، بازشناسی (01/0=P) و پیگیری ‌هدف (02/0=P) می‌شود. نتیجه‌گیری: این تحقیق نشان داد مصرف تریاک و نورجیزک، می‌تواند کارکردهای عصبی‌-روانشناختی را دچار آسیب کند. این آسیب به‌خصوص در نواحی مغزی وابسته به عملکردهای اجرایی، حافظه و یادگیری، با وضوح بیشتری دیده می‌شود، اما مصرف متادون می‌تواند تا حدّی این آسیب‌ها را کاهش دهد.

کلمات کلیدی