اصولا هر بنایی بر پی ای استوار است و پایه های محکم ،سازه ای را استوار،مقاوم و قابل استفاده می کند.این موضوع در هر عرصه ای از جمله در حوزه اندیشه و تفکر که در این مقاله تاکید بر جامعه شناسی به عنوان علمی مدرن است مصداق دارد. واقعیت ها حاکی از کارآمدی و جذابیت علم جامعه شناسی جدید در زادگاه خود(غرب) نسبت به دیگر مناطق است.این موضوع ناشی از عوامل گوناگونی است که به گمان نویسنده یکی از اساسی ترین این عوامل متکی بودن اندیشه های جدید جامعه شناسی غرب بر تفکر اجتماعی پیشین خود است.در حقیقت می توان این اندیشه ها را پیوستاری دید که اصلاح شده و ترمیم یافته همان تفکرات قبلی است و به همین دلیل برای جامعه خود قابل فهم و کارآمد است ،حال زمانیکه همین تفکر به شکل جدید آن وارد دیگر جوامع از جمله خاورمیانه شده، بدلیل عدم قرابت این اندیشه ها کارایی لازم را نداشته ،کمتر جذاب بوده و اغلب نیز در معرض اتهام اند. با نگاهی به حوزه جامعه شناسی ایران با نامی چندان مطرح در این حوزه نمی توان برخورد کرد.واقعیت اینست که این حوزه جدید پی و بنیان بومی ندارد و تلاش ها در جهت بومی کردن آن(جامعه شناسی اسلامی در ایران) چندان قرین با موفقیت نبوده است. یکی از عمده نیازها و ضروریات برای کارکردی کردن جامعه شناسی در ایران برگشت به تفکرات اجتماعی گذشته است.در ایران متفکران و اندیشمندان اجتماعی زیادی هستند که با زبان و بیان خود مهمترین مسایل و مشکلات اجتماعی زمان خود را شناخته و مسیر نشان داده اند. یکی از منابع مهم این تفکرات اجتماعی را می توان در نوشته های منظوم و منثور شاعران وطنی جست که به مقتضای حال در قالب حکایات و تمثیلات،طنز و فکاهیات و... بیان داشته اند.این افراد درحقیقت اندیشمندان اجتماعی هستند که با زبان شعر به بیان مسایل جامعه خود پرداخته اند.در فرهنگ ما «خیام» علیه خرافات به ترویج «علمی اندیشی» روی آورد. «فردوسی» ، «نظامی» ،«عطار»و...به علوم متداول زمان خود بخصوص علوم عقلی یعنی فلسفه و ریاضی و منطق..... آشنایی داشتند و «فلسفه ی علم» می دانستند و شعر و شاعری از نگاه آنان یک درد دل ساده و احساس های زود گذر جوانی نبود. با کنکاشی در آثار این بزرگان ،درمی یابیم بسیاری از مفاهیم مورد توجه علم جدید جامعه شناسی ،مورد اقبال آنان نیز بوده است .در این مقاله به عنوان نمونه تلاش می شود اندیشه اجتماعی عطار و مولانا مورد کنکاش قرار گیرد و نشان داده خواهد شد که مفاهیمی چون \"خدمت به انسان\"،\"توجه به علم و دانش\"،\"کار و تلاش\"،\"قدرت\"،\" نقادی اجتماعی \"،\"چگونگی مواجه شرق با غرب\" و... چگونه در اندیشه این شاعران مورد توجه بوده است و درعین حال ظرفیت لازم برای پذیرفتنی و کاراتر کردن جامعه شناسی بر پایه این اندیشه ها بویژه در ایران وجود دارد

کلمات کلیدی