رشد روزافزون جمعیّت شهرها و کلان‌شهرها ضمن ایجاد فرصت­های مناسب جهت توسعه فیزیکی - کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و افزایش سطح رفاه، نیاز به مدیریت شهری را در برنامه­ریزی محیط زیست کلان‌شهرها ضروری کرده است. افزایش تولید زباله­های خانگی، از جمله چالش‌های محیط زیستی گریبانگیر اکثر کلان‌شهرها در سال­های اخیر است، به‌ گونه­ای که انتخاب ‌مکان مناسب دفن این پسماندها با توجه به شرایط مکانی، از اولویت­های مدیریت شهری است. شهر مشهد، با بیش از 3 میلیون نفر جمعیّت، دومین کلا‌ن‌شهر ایران، دومین شهر مذهبی جهان و پایتخت معنوی ایران است که با تولید حجم وسیعی از زباله‌های خانگی در دهه اخیر روبه‌رو است. شناخت مناطق مستعد دفن زباله‌های مذکور، از مسائل مهم مدیریت پسماندها در این کلان‌شهر محسوب می­شود. هدف این پژوهش مکان‌گزینی مناطق مناسب دفن پسماند خانگی کلان‌شهر مشهد بر پایه‌ی شاخص‌های ژئومورفیک بوده است. بدین منظور با کمک روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره رتبه‌ای تاپسیس و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، پنج مکان دفن پسماند شناسایی، اولویّت‌بندی و مکان‌یابی گردید. رتبه‌بندی مناطق دفن پسماند بر اساس هفت معیار ژئومورفولوژیک شیب، جنس سنگ بستر، فاصله از گسل، فاصله از آب سطحی، عمق آب زیرزمینی، کاربری اراضی و تیپ ژئومورفولوژی انجام گرفته است. با استفاده از الگوریتم تاپسیس شاخص‌ها امتیازدهی و وزن‌دهی شد و در نهایت، رتبه‌بندی مناطق، صورت گرفت. همچنین، با کمک فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، مقایسه زوجی بین شاخص‌ها انجام و اهمیت‌ معیارها و نقش مؤثر هرکدام در انتخاب مناطق مشخص شد. نتایج نشان‌دهنده‌ی آن است که منطقه‌ی دو - مکان جدید دفن پسماند واقع در جاده میامی- در رتبه‌ی نخست دفن زباله قرار دارد. همچنین منطقه یک، واقع در جاده نیشابور، که مکان قدیم دفن زباله‌های شهر مشهد بوده است، در این رتبه‌بندی، جایگاه مناسبی را کسب نکرده است.

کلمات کلیدی