ایران یکی از کشورهای پرهمسایه جهان است که کیفیت رابطه آن با همسایگانش از عوامل متعددی تأثیر می پذیرد و مدیریت این روابط نیازمند نوعی اعتدال در ایستارها و رفتارهای سیاست همسایگی این کشور است. سؤال اصلی این است که چرا اعتدال در سیاست همسایگی اهمیت دارد و چگونه می توان به آن دست یافت؟ به نظر می رسد علت اهمیت اعتدال در سیاست همسایگی تأثیرپذیری شدید کشورها به ویژه همسایگان از یکدیگر و تسری سرنوشت آنها به همدیگر است. دستیابی به اعتدال در سیاست همسایگی نیز نیازمند تفکیک عناصر گوناگون هویتی و کارکردی همسایگان است. برای تبیین این فرضیه ها می توان از الگوی «فرهنگ مشترک» در مکتب انگلیسی بهره برد که همزمان مبین عناصر گماین شافتی/ وایتی و گزلشافتی/ بولی مناسبات میان کشورها می باشد. با فرضیه های بالا و نظریه اخیر، طی چند گام به سؤال اصلی پاسخ داده می شود: نخست، مروری کوتاه بر مناسبات کلی روابط ایران و همسایگانش طی سه دهه اخیر صورت پذیرفته و وجود/ عدم وجود اعتدال نیت مندانه در آن سنجیده می شود تا اهمیت سؤال اصلی آشکار شود؛ دوم، الگوی فرهنگ مشترک و عناصر گماین شافتی (تاریخ، مذهب و زبان) و گزلشافتی (نظم سازی، همکار اقتصادی) آن به طور کلی بیان شده و با مشی خارجی همسایه گریزی/ همسایه پذیری پیوند زده می شود؛ سوم، سیاست همسایگی ایران به دو شاخه متأثر از عناصر گماین شافتی و گزلشافتی تقسیم می شود که هر یک با سنجه اعتدال می تواند مثبت یا منفی باشد. در نهایت، راهکارهایی برای هدایت هرچه بیشتر سیاست همسایگی ایران به سمت اعتدال پیش نهاده می شود.

کلمات کلیدی