در جریان تدریس همواره با دانش آموزانی برخورد می کنیم که علی رغم داشتن هوش طبیعی و پتانسیل لازم برای فعالیت های علمی، در اکتساب مهارت های علمی متناسب با پتانسیل خود مشکل دارند .والدین، مربیان و پژوهشگران از همان اوایل دوران پیش دبستانی شاهد سردرگمی این دانش آموزان در یادگیری مهارت های خواندن و نوشتن هستند که به عنوان تکلیف به آنها داده می شود، به همین جهت حوزه اختلال یادگیری موقعیتی ویژه دارد و در آن ترکیبی از ایده ریشه های ، های قدیمی و جدید اعمال می شود .با وجود آن که این حوزه به تازگی وارد برنامه آموزش ویژه شده است آن در سایر حوزه های آموزش استثنایی و به خصوص درکم توانی ذهنی از گذشته وجود داشته است (جلیل آبکنار و .)2931 عاشوری، یکی از توانایی های مهمی که می تواند متاثر از اختلال یادگیری باشد، دیکته و نوشتن است. اختلال نوشتن یکی از مهارت های نوشتن به علت نقص در سیستم عصبی ، انواع اختلال یادگیری است که در آن با وجود هوش هنجار فرد مبتلا ). مشخصه اصلی اختلال در بیان نوشتاری آن 1129 ، مرکزی پایین تر از سطح مورد انتظار متناسب با سن است (گیوون هوش اندازه گیری شده و تحصیلات متناسب با سن فرد به میزان ، است که مهارت نوشتاری با در نظر گرفتن سن تقویمی ترجمه ی نیکخو و آوادیس ،9 قابل توجهی پایین تر از حد مورد انتظار می باشد (انجمن حرکت درمانی ریتمیک آمریکا درصد 9/7 – 1 ، درصد برای نقایص دستخط 2/9 – 1/7 ، .)شیوع این ناتوانی 2932 ؛ آقابابایی و همکاران، 2931یانس، .)ناتوانی 1113 درصد برای اختلال در انشا گزارش شده است(سمرود- کلیکمن و الیسون، 2 – 9 برای ناتوانی های املا و .)2931 در املا شایع ترین ناتوانی بیان نوشتاری است(گورمن، . دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی،دانشگاه فردوسی مشهد1 farzane.saneie@gmail.com .دکترای روانشناسی تربیتی، دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد 2 karshki@gmail.com 3 .American Dance Therapy Association (ADTA). یکی از بحث های جالبی که در زمینه اختلال های یادگیری مطرح است و مورد توجه بسیاری از متخصصان و روان .)اصطلاح اختلال دیکته برای کودکانی 1111 شناسان قرار گرفته، اختلال دیکته است (دیکسون، استوارت و ماسترسون، به کار برده می شود که با وجود هوش طبیعی، بسیار بد می نویسند. اختلال در دیکته، یک اختلال عمده در نوشتن .)1112 محسوب می گردد(گراهام، هریس و لارسن، محققان عوامل و متغیرهای زیادی را که بر اختلال دیکته موثر هستند مورد بررسی قرار داده اند .برخی متغیرهایی که با اختلال نوشتن در ارتباط هستند و توسط محققان مورد بررسی قرار گرفته که عبارتنداز :روش برخورد والدین با دانش عصب شناختی (آقا بابایی و – کارکردهایی اجرایی ،)1121 آموزان دارای اختلال ویژه یادگیری(چندراموکی و همکاران، ؛ 2377 مهارت های حرکتی(بروینینکس، ،) 2933 حرکتی دست (حوایی و همکاران، – عملکرد حسی ،)2932 همکاران، .) 1111رید، در بروز ناتوانی های یادگیری به طور کلی و اختلال نوشتن و دیکته به طور خاص، نظریه های مختلفی مطرح شده است. یکی از این دیدگاه ها، دیدگاهی است که بر نقش عوامل بیولوژیکی مانند مغز و اعصاب و فرایندهای مرتبط تاکید دارد و تجلی آن در رویکردهای اعصاب شناختی بروز دارد. تمامی رفتار انسان از مغز و دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می پذیرد. رفتار یادگیری یکی از مهم ترین فعالیت های مغز است. ناتوانی های یادگیری، از یک بعد عصب شناختی، منعکس .)2932 کننده ی کژکاری خفیفی در این پیچیده ترین عضو بدن انسان است (لرنر، ترجمه ی عصمت دانش، نقایصی در هیپوکامپ، پره ی فرونتال، مخچه و همچنین نقایصی از نوع عدم تحقق غلبه ی طرفی می تواند به نوعی از نارسایی های ویژه ی یادگیری منجر شود. ناتوانی های یادگیری طبیعت عصب شناختی دارند و تمام عملکردهای یادگیری در مغز و نظام عصبی شکل می گیرند. نقص در کارکرد سیستم عصبی مرکزی نیز به عنوان یکی از شایع ترین گروسی فرشی، عشایری و ، به نقل از غنایی چمن آباد ،2333 علل ناتوانی های یادگیری مطرح می شوند (فیدرویک، .)2931 همکاران است که انسان را 1 امروزه می دانیم که مغز انسان دارای ویژگی منحصر به فردی به نام انعطاف پذیری سلول عصبی قادر می سازد تا پایان عمر و بر حسب نیاز، سلول های مغز خود را بازسازی و یا تعدیل کند .که این امر موجب می شود یادگیری بهبود پیدا کند و با محیط های جدید سازگاری ایجاد گردد .یکی از نتایج جالب در مورد نوروپلاستیسیتی این است که فعالیت مغزی مرتبط با یک کارکرد، در اثر یک تجربه عادی، آسیب مغزی یا بهبودی به جای دیگری انتقال می یابد و همچنین برای جبران عملکردهایی که از دست داده و یا به حداکثر رساندن عملکردهای باقی مانده نیز .)پس می توان چنین نتیجه گرفت که با 2931 نوروپلاستیسیتی در مغز اتفاق می افتد(آذرنگ، سحر و فروتنی نیا، علی، بهبود عملکرد مغز و اعصاب از طریق فعالیتهای متناسب مانند حرکات و به طور خاص حرکات موزون می توان یادگیری افراد را نیز بهبود بخشید. در نظریه های اخیر حسی و حرکتی، یادگیری و پیشرفت اهمیت محوری حرکت را در توسعه ی شناخت مشخص .)تجربه ی حسی برای رشد قابلیت هوشی، 2931 به نقل از غنائی چمن آباد و همکاران، ،1111 نموده است (جی، اجتماعی، هیجانی و جسمی یک راهکار است .بنابراین، حرکات ریتمیک خلاق که تجارب حسی و بینایی، کلامی، لمسی و به نقل از غنائی چمن آباد و همکاران، ،2373 عمقی را فراهم می سازند، می توانند این رشد را به کمال برسانند (پول، .)درمانگران حرکات ریتمیک معتقدند که با به کار بردن حرکت و به وسیله ی پرورش افرادی که با کنترل میزان 2931 تنیدگی، کنترل وضعیت خود و کنترل هیجانات، آگاهی شناختی فرد را توسعه می دهد . 4 . neuro-plasticity حرکت یک حقیقت اساسی زندگی است، تمامی رفتارهای قابل مشاهده ی انسان از حرکت بدن تشکیل شده اند. حرکت، اهمیتی درون روانی، تطابقی و میان فردی دارد. حرکت، اظهارات نسبتا غیر حسی و اولیه از سطوح درونی تر و وسیله ای برای روبه رو شدن با محیط و برقراری ارتباط با دیگران است. از لحاظ ذهنی و هوشی نیز این مسئله قابل توجه است، مغزی که آموزش، تفکر و تحرک نبیند راکد مانده و قدرت تفکر را از دست می دهد، تفکر خود نوعی حرکت است .)2932(سروی وهمکاران، حرکت درمانی ریتمیک، روان درمانی است که از حرکت به عنوان فرایندی برای بهبود یکپارچگی بدنی، شناختی، .)1112 اجتماعی و هیجانی استفاده می کند (انجمن حرکت درمانی ریتمیک آمریکا، حرکتی باید هدفشان ایجاد زمینه هایی برای بهبود ناتوانی های – طبق نظر فردریک و همکارانش برنامه های حسی یادگیری باشد. اساس وجود برنامه ی حرکات ریتمیک در محیط های مدرسه، برای آموزش دانش آموزان با نیازهای ویژه .)1119 ،1بوده است (کوکوت در مورد تأثیر حرکت ها به معنای کلی آن بر سازمان عصبی، فکری، روانی و شخصیتی کودک مفاهیم تئوریک – وبنیادین فراوانی وجود دارد و پژوهش های زیادی در دست است که حکایت از ارتباط معناداری بین عملکرد دیداری ) در پژوهشهای 1111( )، باناشووسکی1111( )، پلاتو1112( و جنبه های مختلف تحصیلی دارند از جمله مار2حرکتی ،)2931( حرکتی و آزمون دستخط به دست آوردند. از نظر فرهبد و مینایی –خود رابطه معناداری بین آزمون دیداری مهارت های بینایی- حرکتی در زمانی که کودک یک شکل را کپی می کند و یا نمادهای مختلف را بازسازی می کند اثر .)2931 می گذارد (کاظمی و همکاران، سالهاست که متخصصان علم اعصاب به نحوه یادگیری درمغزانسان پی برده اند. این افراد متوجه شده اند که نه تنها هرنوع یادگیری یک نوع تغییر مولکولی و سلولی در مغز انسان بوجود می آورد، بلکه بعضی از یادگیری ها می تواند ساختار می گویند. 7 و کارکرد قبلی مغزما را تغییر داده و به آن شکل جدیدی بدهد. درعلم اعصاب این دومی را انعطاف پذیری مغز امروزه با استفاده از روشهای تصویر برداری جدید و نیز رنگ آمیزی جدید در آزمایشگاه، ما مطمئنیم که یادگیری یک نوع رفتار، تغییرات سلولی و بیوشیمی خاصی را تولید می کند .همینطور در بیولوژی سلولی شناخت ثابت شده است که ساخت یک ایده فکری یا حتی فکر کردن به یک موضوع خاص، باعث تغییرات مولکولی و سلولی خاصی در مغز می شود. متخصصان علم اعصاب چنین نتیجه گیری کرده اند که شناخت انسانی، اساسی کاملا بیولوژیک دارد و هر چه ارتباطات نورونی مغز انسان بین مراکز درک، تکلم و حرکت بیشتر باشد قدرت شناخت فکری انسان بالاتر است. آیرز اظهار داشته ، به نقل 2373 است که افراد از طریق مشارکت در فعالیت های حسی- حرکتی به یکپارچه سازی حسی می پردازند (آیرز، .)2931از غنائی چمن آباد و همکاران، توجه این پژوهش روی دانش آموزان مناطق روستایی و محروم متمرکز است .نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده ی معلمین مدارس، همکاران مراکز آموزش و توانبخشی مشکلات ویژه ی یادگیری، مشاورین مدارس و والدین قرار گیرد. 5 .Kokot 6 . Visual Motor 7 .Plasticity با توجه به یافته های تحقیقاتی فوق مسئله ی اساسی این پژوهش، بررسی اثربخشی آموزش حرکات موزون ورزشی همراه با آموزش ویژه بر دقت و نارسانویسی دانش آموزان با ناتوانی یادگیری املا می باشد. بدین منظور فرضیه ی زیر مورد بررسی و آزمون قرار گرفت: . . آموزش حرکات موزون ورزشی همراه با آموزش ویژه بر دقت دانش آموزان دارای اختلال املا موثر است 2 . . آموزش حرکات موزون ورزشی همراه با آموزش ویژه بر نارسانویسی دانش آموزان دارای اختلال املا موثر است 1 روش پس آزمون با گروه – پژوهش حاضر از نظر هدف پژوهش کاربردی و به شیوه ی شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون کنترل است .متغیر مستقل در این پژوهش عبارت است از آموزش حرکات موزون ورزشی همراه آموزش ویژه که روی گروه آزمایش اجرا شده است .متغیر وابسته عبارت است از بهبود دقت و نارسانویسی در آزمون دیکته که قبل و بعد از اجرای متغیر مستقل بر روی هر دو گروه اجرا می شود. جامعه ی آماری پژوهش حاضر عبارت است از کلیه ی دانش آموزان درای در مرکز آموزش و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری شهرستان جوین 2931-39 اختلال دیکته پسر که در سال تحصیلی معلم ویژه 9 می باشند .این تعداد پس از غربالگری های اولیه در مرکز درمان اختلالات یادگیری شهرستان توسط محقق و ی دیگر در سه ماه اول سال تحصیلی صورت گرفت، مشخص شده اند .در شناسایی این دانش آموزان و تصمیم گیری درباره ی قرار گرفتن آن ها در گروه ناتوان یادگیری املا از آزمون هوش وکسلر کودکان، آزمون تحلیل نوشتن، پرسشنامه ی ویژگی های تحصیلی معلم، پرسشنامه ی ویژگی های رفتاری خانواده و پرسشنامه ی بالینی- برای حصول اطمینان از سلامت جسمانی کودک- استفاده شد. دانش آموز پسر می باشد که در مرکز آموزش و توانبخشی مشکلات ویژه یادگیری 11 نمونه ی آماری شامل شهرستان جوین پذیرفته شده اند .گروه مورد مطالعه از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند به این ترتیب که :با والدین دانش آموزان واجد شرایط جلسه ای گذاشته و هدف از اجرای طرح، شیوه ی اجرا و نحوه ی همکاریشان با پژوهشگر توضیح داده شد و پس از آگاهی کامل و در صورت داشتن رضایت فرزندشان در این طرح شرکت نمودند .نمونه شامل دانش آموزان پسر پایه پنجمی است که همگی آن ها در مناطق محروم و کم تر توسعه یافته زندگی می کنند .روش تدریس تمامی آموزگاران کلاس ها سنتی بوده و از نظر سابقه ی شغلی و جنسیت در یک محدوده قرار دارند. در این پژوهش از ابزار زیر استفاده شد: ) مورد استفاده قرار گرفت که مشتمل بر 2332 مقیاس هوش وکسلر کودکان: در این پژوهش ویرایش سوم این مقیاس ( پاره آزمون است و سه نمره بهره هوشی کلامی، غیرکلامی و کلی ارائه می دهد. جهت تعیین روایی، این مقیاس با 21 مقیاس پیش دبستانی و دبستانی وکسلر مقایسه شده است. ضرایب همبستگی بین بهره های هوش کلامی، غیرکلامی و به دست آمده است 1/79 و همچنین میانگین ضرایب اعتبار این مقیاس 1/31 و 1/71 ،1/31کلی در مقیاس به ترتیب .)2979(شهیم، آزمون محقق ساخته ی املا: این آزمون برای سنجش عملکرد تحصیلی املا با کمک گروهی از معلمین پایه پنجم دبستان تهیه گردید .این آزمون شامل جملات و کلماتی مرتبط با غلط های املایی دانش آموزان پایه ی پنجم می باشد .ضریب معلم ویژه ی یادگیری تایید 7 پایایی آزمون نیز با استفاده از روش بازآزمایی به دست آمد .روایی محتوایی آزمون توسط گردید. جلسه ی 1 هفته، هر هفته 1 دانش آموزان در یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل جای گرفتند .مداخلات به مدت جلسه ی یک ساعته برای گروه آموزش حرکات موزون ورزشی پیش بینی شد 1 گروه و 1 یک ساعته آموزش ویژه برای هر جلسه ی آموزش حرکات موزون ورزشی برای گروه آزمایش در نظر 3 جلسه آموزش ویژه برای هر دو گروه و 1 .در مجموع گرفته شده است .به دلیل جلوگیری از ایجاد سوگیری در روند و نتایج پژوهش، پیش آزمون و پس آزمون توسط معلم خود دانش آموزان اجرا و تصحیح شد.

کلمات کلیدی