بوم نظام های کشاورزی دارای ابعاد مختلف زیست محیطی، فیزیکی و اجتماعی- اقتصادی هستند که ویژگی های هر بوم نظام را تحت تأثیر قرار می دهند. اگرچه بوم نظام های رایج، دارای عملکرد بالا هستند، ولی هزینه نگهداری آن ها بالا بوده و ثبات آن ها نیازمند تزریق انواع نهاده های خارجی است. خوداتکایی در این نظام ها به شدت پایین بوده و در صورت عدم مصرف نهاده های خارجی، عملکرد به شدت کاهش می یابد. از طرف دیگر، مصرف بیش از حد نهاده های شیمیایی کارایی تولید را کاهش می دهد و ورود مواد معدنی و ترکیبات نیتروژنه به آب های سطحی و زیرزمینی آلودگی منابع آب و خاک را تشدید می کند. بخش زیادی از خاک های مزارع کشور به لحاظ شوری، سدیمی یا وضعیت ماندابی و مشکلات زهکشی بدون تولید یا دارای تولید پایین می باشند. کاهش سرانه زمین های کشاورزی تحت تأثیر رشد جمعیت باعث بهره برداری بی رویه از منابع شده است و ورود ماشین آلات خاکورزی این روند را تشدید کرده است. زوال منابع طبیعی در ایران محدود به منابع آب و خاک نبوده و تنوع زیستی را نیز به شدت تهدید می کند؛ در حالی که تنوع می تواند به عنوان ابزار مؤثری در حفظ پایداری بوم نظام ها و چرخه های زیستی عمل کند و هر گونه زوال در نهایت، منجر به ناپایداری این بوم نظام ها خواهد شد. فشرده سازی و تغییر کاربری زمین به نظام های تولید رایج سبب افزایش انتشار گازهای گلخانه ای و بروز گرمایش جهانی و تغییر اقلیم شده است. این پدیده نیز از طریق تغییر عوامل اقلیمی به ویژه درجه حرارت، بالا آمدن سطح آب دریاها، افزایش شیوع آفات و بیماری ها، تغییر الگوی بارندگی و افزایش وقوع پدیده های حدی، طوفان ها و خشکی ها را به دنبال داشته است. بنابراین، با در نظر گرفتن موارد فوق، برای ایجاد بوم نظام های پایدار که علاوه بر تأمین منافع و اهداف کوتاه و بلندمدت انسانی، نیازها و حقوق دیگر موجودات نیز در آن ها حفظ و تأمین شود، توجه مجدد به رویکردهای اخلاقی به ویژه در سیاست گزاری های کشاورزی و طراحی مجدد بوم نظام های زراعی امری اجتناب ناپذیر و ضروری است. یکی از روش های ارزیابی وضعیت سلامت و پایداری تلفیق تعداد زیادی از فرآیندهای بوم نظام ها در قالب سنجه های کمی می باشد. سنجه های پایداری بایستی کلیه مسائل بنیادی بوم نظام نظیر عوامل زراعی، بوم شناختی، اقتصادی و فناوری های مورد استفاده را تجزیه و تحلیل و کمی کنند. بدین ترتیب، برای بهبود پایداری بوم نظام های کشاورزی رایج می توان از آموزش کشاورزان و کمک به بهبود ثبات اقتصادی آن ها، اصلاح مدیریت پایدار تولید محصول و کاهش مصرف نهاده های شیمیایی و افزایش بکارگیری نهاده-های آلی و مدیریت منابع طبیعی که از اولویت های بالایی در دستیابی به پایداری محسوب می شوند به عنوان سنجه های کمی بهره گیری نمود.

کلمات کلیدی