چکیده مفهوم بازاریابی این است که "نیازها" و "مشگلات" جامعه را تشخیص داده و آن را به دانشگاه منعکس نماید.متقابلا دانشگاه نیز موظف است تولیدات خود اعم از کتاب، مقاله،فارغ التحصیل و غیره رابرای پاسخ گویی به آن نیازها و مشگلات، تنظیم کند.لازمه تحقق این امر، داشتن چابکی و انعطاف پذیری در دانشگاه می باشدتا متناسب با نیازهای در حال تغییر جامعه، برای تغییر و به روزرسانی رشته ها، درس ها، سرفصل ها،فرایندها،ساختار،تشکیلات،ارزشیابی استادان،آیین نامه ها و غیرو اقدام نماید. داشتن چابکی و انعطاف پذیری،مستلزم اعتماد کردن به دانشگاه ها،اعطای استقلال علمی و عملی به آن ها و افزایش اختیارات هیات های امنای دانشگاه ها می باشد. کلیدواژگان بازاریابی،انعطاف پذیری،اعتماد به دانشگاه،استقلال دانشگاه ،افزایش اختیارات هیات های امنا   مقدمه تردیدی نیست که توسعه و پیشرفت عمومی کشور در گرو پیشرفت علمی آن است و پیشرفت علمی باعث اقتدار، سربلندی، عزت و کسب احترام و آبرو می گردد. تکیه گاه اصلی توسعه و پیشرفت براساس الگوی اسلامی ایرانی، جامعه علمی و دانشگاهی کشورمی باشد. انتظار می رود که دانشگاه ها پرچمدار پیشرفت علمی و توانمند در پاسخگویی به نیازها و مشگلات جامعه باشند و مانند یک سیستم باز برای بقا و ادامه حیات خود با محیط رابطه متقابل (تعامل ) داشته باشد. از منابع موجود در محیط استفاده کند و محصولاتی را هم به محیط صادر نماید. در برابر تغییرات محیط واکنش بسیار سریع و مناسب نشان داده و کاملا انعطاف پذیر باشد. اما موانع متعددی بر سر راه این انجام وظیفه وجود دارد که بعضی از آن ها عبارتند از: عدم اختیارات کافی هیات های امنا عدم توجه کافی به استقلال علمی و عملی دانشگاه سهم اندک دانشگاه ها از تولید ناخالص ملی عدم توجه به توانمند سازی اعضای هیات علمی به دلیل ضعف ارتباط با مراکز معتبر بین المللی عدم ارتباط منسجم، سازمان یافته و هدفمند دانشگاه با جامعه که باعث عدم درک نیازهای مردم و به دنبال آن عدم توانایی کافی فارغ التحصیلان برای حل آن نیازها و عدم توجه کافی به هدایت طرح های پژوهشی اساتید و پایان نامه ها و رساله های دانشجویی به سمت آن نیاز ها شده است وجود قوانین و مقررات اداری و مالی دست و پا گیر ناکارآمدی نظام ارزشیابی اعضای هیات علمی گسترش نامتوازن کمی و کیفی دانشگاه ها و دوره های تحصیلات تکمیلی ضرورت ایجاد واحد بازاریابی ایجاد واحد بازاریابی در دانشگاه می تواند کمک موثری به رفع موانع ذکر شده نماید. عده ای بازاریابی را معادل تلاش برای فروش در نظر می گیرند. به عنوان مثال بازاریابی طرح های پژوهشی را به مفهوم پیدا کردن مشتری برای مورد استفاده قرار گرفتن نتایج آن طرح ها می دانند و بخش بازاریابی را بخشی می دانند که تلاش می کند برای محصولی که تولید شده، مشتری پیدا کرده و آن را به فروش برساند. در حالی که مفهوم بازاریابی با مفهوم فروش متفاوت است. مفهوم بازاریابی این است که بتواند " خلا ها " ، " نیازها " و " خواسته های " مردم را تشخیص داده و آ ن را به دانشگاه منعکس نماید. وظیفه بخش بازاریابی تشخیص نیازهای مردم و رصد مشگلات آن ها و سپس انعکاس آن به دانشگاه و نگاهی از بیرون به درون است. کانون توجه بازاریابی " نیاز مشتری " است. تشخیص نیازهای مردم به دو صورت انجام می گیرد: 1- آنچه مردم می گویند و بیان می کنند که می خواهند و به سه روش، فرم های نظرسنجی، صحبت تلفنی و مصاحبه حضوری به دست می آید. مشتریان بیشتر مواقع آنچه را که می خواهند و بیان می کنند همان چیزی است که وجود دارد ولی آن را بهتر، سریع تر و با کیفیت تر می خواهند. نیاز به تلفن همراه نه از طریق این روش بلکه از روش دوم به دست آمد. 2- توجه به مشگلات مشتری توسط بازاریاب و تشخیص این که چگونه محصولی اگر تولید شود و یا چگونه خدمتی اگر ارائه شود، رفع کننده آن مشگل بوده و در صورت ارائه به جامعه چون پر کننده یک خلا و در پاسخ به یک نیاز است، مورد استقبال مردم قرار می گیرد. این روش که بر تشخیص هوشیارانه و زیرکانه بازاریاب متکی است، منجر به ابتکار، نوآوری وخلاقیت می شود و به همین دلیل بازاریاب باید فردی مردمی، باهوش و خلاق باشد. به این ترتیب و با استفاده ازبازاریابی، دانشگاه قادر خواهد بود خلاها و نیازها ومشگلات جامعه را تشخیص دهد. ضرورت چابکی و انعطاف پذیری دانشگاه اکنون دانشگاه می تواند خدمات و محصولات خود اعم از کتاب، مقاله، فارغ التحصیل و غیره ( عرضه ) را در جهت پاسخگویی به نیازها و خواسته های مشتریان وبرای پر کردن خلاها و رفع مشگلات مردم ( تقاضا )، تنظیم نماید. به این ترتیب یکی از معیارها و شاخص ها ی ارزیابی این خواهد بود که چه مقدار از کارهای علمی در خدمت نیازهای کشور قرار گرفته و خدمات و محصولات دانشگاه با صنعت و تجارت و کشاورزی وسیاست و غیره چقدر گره خورده است. دانشگاه برای تنظیم خدمات و محصولات خود باید دارای چابکی، چالاکی و انعطاف پذیری کافی باشد. به عنوان مثال بتواند رشته ها، درس ها، سرفصل ها، ارزشیابی استادان، ساختار، تشکیلات، فرایندها، شاخص های بهره وری و غیره را بر اساس " نیازها " سریعا تغییر، طرح ریزی دوباره و به روز نماید. عدم این واکنش سریع، چابکی و انعطاف پذیری و یا مانع تراشی های قانونی و مقرراتی و سلیقه ای، مانع رسیدن دانشگاه به این جایگاه می شود. آنچه تا امروزبه عنوان فرایند یا سرفصل ویا ... مقبولیت داشت اکنون به عنوان قواعد سنتی، کهنه، فرسوده و خارج از رده تلقی شده، لازم است تخریب و سریعا قواعدی تازه ، نو، اصلاح شده و متناسب با شرایط جدید جایگزین آن گردد. عامل بسیار مهم و کلیدی در کسب موفقیت، سرعت عمل و چابکی دانشگاه می باشد که در صورت دارا بودن، دستیابی به کیفیت برترو افزایش بهره وری میسر و در مقابل کند کاری و فس فس کردن ، باعث شکست آن خواهد بود. ضرورت استقلال علمی وعملی دانشگاه تغییر و تحول درونی دانشگاه به صورت مستمر و دینامیک در واکنش به تغییر و تحول شرایط بیرونی و متناسب با نیازهای در حال تغییر جامعه، مستلزم برخورداری از استقلال علمی وعملی دانشگاه ، افزایش اختیارات هیات های امناء و پویایی آن ها و بطور خلاصه اعتماد کردن به دانشگاه است. اعطای استقلال به دانشگاه‌ها سیاستی اصولی برای افزایش مسئولیت‌ پذیری، پاسخ‌ گویی و پویایی آن است. اولین مانع استقلال دانشگاه، تمرکزبیش از حد تصمیم گیری ها در وزارت متبوع است. مخالفین اعطای استقلال دانشگاه به محدود کردن نظارت حاکمیت بر دانشگاه، خروج دانشگاه ها از مسیر تعیین شده سیاست های کلی نظام و تبدیل شدن به یک گروه فشار لیبرال سرمایه داری علیه جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی اشاره می کنند. به عنوان نمونه به این موضوع اشاره می کنند که هنگامی که استقلال محدودی به استادان دانشگاه ها برای جذب دانشجوی مقطع دکتری داده شد، عملا فضا برای انحصارگرایی مهیا شد و چه بسیار دانشجویان مستعدی که به علت نداشتن رانت، از تحصیل در این مقطع محروم شدند. اما روشن است که این ها ، دلایلی ضعیف هستند که بیان می شود و کافی است بدانیم که در نگاه امام خمینی (ره) استقلال دانشگاه ها یک اصل خدشه ناپذیر است. دومین مانع، ضعف، عدم پویایی، کیفیت پایین مصوبات و تعداد کم جلسات هیات های امنا است. بهترین گواه، بررسی صورتجلسات در20 سال گذشته است. بعضی از دلایل آن عبارت است از: - کم توجهی به تکالیفی که برای آن ها در نظر گرفته شده است - عدم امکان شرکت وزیرمربوطه در تمام جلسات - عدم انتخاب صحیح اعضای حقیقی هیات امنا از نظر اشرافیت به دانشگاه ، ارتباط نداشتن با بدنه آن و عدم وقت گذاری در خارج ازجلسات - تعداد کم افراد دارای تفکر استراتژیک و با نگرش سیستمی - عدم الگوبرداری از دانشگاه های موفق درسطح بین المللی - عدم استفاده از اشخاص خیر و نیکوکار سومین مانع، محدودیت وظائف و اختیارات فعلی هیات های امنا است که پیشنهاد می شود موارد زیر به آن اضافه شود: 1- نظارت بر پیاده سازی حسابداری تعهدی، قیمت تمام شده و بودجه ریزی عملیاتی 2- نظارت بر تهیه برنامه استراتژیک 3- نظارت بر پیاده سازی سیستم های اطلاعات مدیریت 4- نضارت بر تمرکز نمودن دانشگاه بر ماموریت های اصلی و آزاد کردن خود از امور غیر ماموریتی و واگذاری آن ها به بخش غیر دولتی 5- بستر سازی برای افزایش و رشد مستمر تولیدات علمی و فناوری 6- بستر سازی برای توسعه صادرات کالاها و خدمات دانش بنیان 7- کنترل رشد متوازن کمی و کیفی خدمات ومحصولات 8- تصویب آیین نامه نحوه جذابیت بخشی به دانشگاه برای جذب و حفظ اعضای هیات علمی توانمند و نخبه و نظارت بر حسن اجرای آن 9- نظارت و کنترل بر نحوه اسلامی شدن دانشگاه جهت تحقق تمدن اسلامی ایرانی نتیجه گیری بااعتماد کردن به دانشگاه ها و اعطای استقلال علمی و عملی به آن ها و با افزایش اختیارات هیات های امنا، می توان انتظار چابکی، چالاکی ،انعطاف پذیری، و متعاقب آن مسئولیت پذیری، پاسخ گویی و پر کردن خلاء ها و نیازهای جامعه را از دانشگاه داشت.

کلمات کلیدی