امور پشتیبانی که عمدتا در دو معاونت دانشجویی و اداری و مالی متمرکز است مانند وزنه بزرگی مانع پرواز و حرکت به سوی ماموریت های اصلی دانشگاه می شود. واگذاری این امور به بخش خصوصی ،همواره مورد تاکید مسئولین کشور بوده است اما به دلایل گوناگون نتوانسته گسترش کافی پیدا کند. ایجاد بنیاد دانشگاهی وجلب حمایت افراد نیکوکارو واگذاری امور پشتیبانی به آن ، ضمن کوچک کردن ساختار باعث کاهش چشمگیرهزینه ها و مزایای متعدد دیگری نیز می شود.هم چنین پرداخت وام ها و یارانه های دانشجویی به خود آن ها توسط شبکه بانکی و کارت های اعتباری وارائه خدمات مورد نیاز آن ها توسط بنیاد دانشگاهی به قیمت واقعی تاثیر بسزایی در رها ساز ی دانشگاه از امور غیر ماموریتی و افزایش کیفیت ماموریت های اصلی آن به همراه خواهد داشت. کلیدواژگان امور پشتیبانی، کوچک کردن ساختار، خیرین ،هدفمندی یارانه ها   مقدمه دانشگاه ها در شرایط موجود چهار نوع فعالیت شامل فعالیت های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و خدمات پشتیبانی را انجام می دهند. در یک نوع تقسیم بندی می توان کلیه فعالیت های دانشگاه را در دو بخش قرار داد: بخش ماموریت های اصلی دانشگاه این بخش بسیار مهم و وظیفه ذاتی دانشگاه، سه نوع از فعالیت ها را در سه معاونت آموزشی ، پژوهشی و فرهنگی سازمان دهی کرده است و وظائف مهمی را انجام می دهند از جمله: بازنگری متون، محتوا و برنامه های آموزشی به منظورپاسخ دادن به نیازهای جامعه ، ایجاد تحول در رشته های علوم انسانی، ارتقا شاخص های کیفی، ارتقاء جایگاه تولیدعلم و فناوری کشور، تربیت نیروی انسانی مبتنی بر آموزه ها و ارزش های دینی و هویت اسلامی-ایرانی و دارای اخلاق حرفه ای و عجین کردن پیشرفت و توسعه با عدالت ،معنویت و اخلاق . فعالیت های آموزشی و فعالیت های پژوهشی - و هر دو با هم - به منزله بال علم وتخصص، و فعالیت های فرهنگی به منزله بال تعهد است که با هم می توانند پرواز به سوی تمدن اسلامی را محقق و کشور را به مراتب ترقی و تعالی برسانند. بخش خدمات پشتیبانی دانشگاه که عمدتا درمعاونت های دانشجویی و اداری و مالی قرار دارد شامل مواردزیر است: مدیریت کارگزینی و رفاه، مدیریت اداری و پشتیبانی، مدیریت مالی، مدیریت ساختمان ها و تاسیسات، مدیریت آموزشی، مدیریت دانشجویی، مدیریت تربیت بدنی، مرکز مشاوره، چاپخانه و...ودهها زیربخش آن ها مانند تغذیه، حمل و نقل، فضای سبز، خدمات نظافتی، خدمات تاسیساتی و ... که همچون وزنه ای بزرگ به پای این پرنده بسته شده و مانع پرواز آن می شود. البته فعالیت هایی نیز تحت عنوان "خدمات آموزشی" و "خدمات پژوهشی" و "خدمات فرهنگی" در معاونت های آموزشی و پژوهشی و فرهنگی انجام می گیرد که از جنس پشتیبانی است وبه ماموریت های اصلی دانشگاه مرتبط نیست. به عنوان نمونه از ثبت نام دانشجویان جدیدالورود، صدور گواهی اشتغال به تحصیل، مکاتبات با حوزه نظام وظیفه، صدور گواهی فراغت از تحصیل وچاپ کتاب و نشریات می توان نام برد. خدمات پشتیبانی ضمن اختصاص بخش زیادی از اعتبارات دانشگاه به خودو بزرگ کردن ساختارو تشکیلات ،دارای بهره وری بسیار کمی بوده و اثر مستقیمی در ماموریت های اصلی دانشگاه ندارند. کاهش تصدی گری وکوچک سازی دولت پیوسته مورد تاکید مسئولین کشور بوده واز دوره برنامه پنج ساله دوم توسعه اقتصادی تا کنون دراسناد فرادستی قرار داده شده است. بنابراین چنانچه دانشگاهی به ماموریت های اصلی خود پرداخته و بخش خدمات پشتیبانی را از نظر ساختاری و تشکیلاتی از بدنه خود جدا و به بخش غیر دولتی واگذار نماید، دانشگاه مطلوبی خواهد بود. مدل مرسوم واگذاری مدل مرسوم ، واگذاری خدمات پشتیبانی به بخش خصوصی است. در این حالت شرکت های خصوصی که در فرایند تشریفات مناقصات برنده شده اند، اطراف دانشگاه قرار داشته و خدمات مورد نیاز را به آن ارائه می کنند.اما در عمل و به دلایل متعدد فقط تعداد محدودی از فعالیت ها ی دانشگاه - مانند خدمات نظافتی وفضای سبز - با این روش به بخش خصوصی واگذار شده و نتوانسته گسترش کافی پیدا کند که بعضی از دلایل آن عبارتند از: -عدم وجود باور عمیق در بیشتر مدیران اجرایی دانشگاه ها -عدم توانایی کافی دانشگاه در محاسبه قیمت پایه به دلیل نداشتن حسابداری تعهدی و قیمت تمام شده و نگرانی از این که ممکن است واگذاری همراه با کاهش هزینه ها توام نشود - عدم وجود دفتر امور پیمانکاران و دفتر نظارت و ارزیابی پیمانکاران و پرسنل با تجربه و با کفایت در دانشگاه و نگرانی از احتمال سوء استفاده بخش خصوصی - مقاومت طبیعی کارمندان شاغل دانشگاه در مقابل تغییر. آن ها بستن قرارداد با دانشگاه را ترجیح می دهند تا تحت پوشش شرکت خصوصی قرار گیرند -عدم توانمندی بخش خصوصی برای ورود درتمام زمینه های مورد نیاز - سخت بودن انجام سالیانه تشریفات مناقصات که منتهی به انتخاب پیمانکار مناسب فضای دانشگاه شود - عدم همراهی سازمان های اجرایی و نظارتی خارج دانشگاه مدل پیشنهادی جلب حمایت افراد خیر ونیکوکار، عضویت یکی از آن ها در هیات امنا دانشگاه، تشکیل بنیاد دانشگاهی، و واگذاری امور پشتیبانی به آن ها ، ضمن کوچک کردن ساختار باعث جذب کمک های مردمی ودر نتیجه کاهش چشمگیرهزینه ها و مزایای متعدد دیگری می شود. بنیاد دانشگاهی مؤسسه ای است علمی فرهنگی، غیر سیاسی ، غیر انتفاعی و عام المنفعه که از حیث تشکیلاتی مستقل از تشکیلات رسمی دانشگاه بوده و توسط هیأت مؤسس تأسیس و با جلب مشارکت و کمکهای مردمی و دولتی و غیره به منظور مساعدت و همیاری دانشگاه فعالیّت می‌نماید. اهداف بنیاد دانشگاهی عبارت است از: - فرهنگ سازی جذب کمک‌های مردمی و اشاعه این فرهنگ در سطح جامعه . - تحقّق اهداف خیرخواهانه بنیاد از طریق جلب کمکهای نقدی و غیر نقدی در داخل و خارج از کشور. - حمایت از دانشجویان مستعد بی بضاعت یا کم بضاعت باجلب حمایت افراد خیر و یا مؤسسات برای در اختیار قراردادن بورسهای تحصیلی کوتاه مدت و بلند مدت به منظور گذراندن دوره‌ های کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکتری و نظایر آن. - فراهم آوردن زمینه اشتغال دانشجویان با توجه به مهارتهای آنها با استفاده از امکانات دولتی و کمک‌های سایر ارگانها و اشخاص حقیقی و حقوقی ( خیرین ). - ایجاد مراکز رفاهی و آموزشی و همچنین ارائه خدمات دانشگاهی مورد نیاز دانشجویان و همکاری با دانشگاه در جهت توسعه امکانات فوق. تبصره 1 : در مواردی که ارائه این خدمات مستلزم استفاده از فضا و یا امکانات متعلق به دانشگاه باشد، این امکانات از طریق عقد قرارداد با دانشگاه خواهد بود. 6- گسترش و ارتباط قوی بین دانشگاه به دولت و جامعه. 7- تقویت تشکل های دانش آموختگان دانشگاه. 8- همکاری با دانشگاه در تدوین سیاست های آموزشی و تحقیقاتی به منظور تطابق با پیشرفتهای جدید علمی و پژوهشی. 9- همکاری با دانشگاه در جهت ارتقاء کمی و کیفی آن به عنوان دانشگاهی برتر در سطح ملی و منطقه ای. رئیس وقت دانشگاه و یا نماینده تام الاختیار وی و یکی از معاونان دانشگاه به انتخاب رئیس دانشگاه جزء هیأت امناء بنیاد دانشگاهی بوده و مابقی اعضا از بین افراد خیّر و خوشنام دانشگاهی و غیر دانشگاهی توسط هیات موسس انتخاب می شوند(1). بنیاد دانشگاهی توسط هیأت مدیره‌ای اداره خواهد شد که یکی از معاونین دانشگاه عضو اصلی آن خواهد بود ومی تواند شبیه holding company در اطراف خود شرکت های نیکوکارانه وغیر انتفاعی دیگری را ایجاد کند. مزایای این مدل عبارت است از: - کوچک شدن دانشگاه از نظر ساختاری و تشکیلاتی -آزاد شدن دانشگاه از مسائل غیر اصلی وتمرکز بر روی ماموریت های اصلی که منجر به نوآوری و شکوفایی خواهد شد. - کاهش نیروی کارمندی وحذف پست های سازمانی آن ها - بهبود شاخص های کمی و کیفی بهره وری -کاهش چشمگیر هزینه ها. بنیاد بدون اتکا به اعتبارات دانشگاه و از محل درآمدهایی که از فروش خدمات به دانشگاهیان کسب می کند و کمک هایی که از خیرین جذب می نماید اداره می شود. -ارائه خدمات با کیفیت برتر توسط بنیاد دانشگاهی . شرکت های خصوصی مجبورند بین سود شرکت و کیفیت بهتر خدمات که مستلزم هزینه بیشتری است موازنه برقرار کنند، اما اهداف بنیاد دانشگاهی متفاوت است . -معافیت های مالیاتی بنیاد دانشگاهی به دلیل داشتن اهداف نیکوکارانه - امکان استفاده بنیاد از اعضای هیات علمی و کارمندان بازنشسته مجرب و کارآمد که دانشگاه را می شناسند و بسیاری از آن ها به دلیل داشتن نیات خیرخواهانه و بدون هیج گونه چشم داشتی حاضر به خدمت در آن هستند.در حالی که شرکت های خصوصی زمانی را برای کسب این شناخت باید صرف کنند و ممکن است در مناقصه سال بعد هم برنده نشوند. -عدم نیاز به انجام تشریفات مناقصه سالیانه پس از تصویب هیات امنا ملاحظاتی که باید در نظر گرفت: الف- یک مدل فکری هرچند بسیار با کیفیت بوده و قادر به ایجاد تحولی عظیم باشد چنانچه درست اجرا نشود به موفقیت منتهی نمی شود. ارائه خط مشی خوب به مراتب آسان تر از اجرای آن ها است.اجرا کار چندان ساده ای نیست و قضاوت در باره این که عملکرد ضعیف، معلول خط مشی ضعیف است یا اجرای ضعیف و یا هر دو، دشوار است. لذا باید کسی برای اجرای این مدل تعیین گردد که آن را کاملا درک کرده و به آن ایمان داشته باشد. ب- ممکن است این برنامه که توسط مدیران سطح بالا تهیه می شود برای مدیران خط قابل درک نباشد و در اجرا آن را با مشگل مواجه سازد.لذا مشورت با آن ها سبب می شود تا هم از استعدادهای آنان استفاده و هم از پشتیبانی آنها در هنگام اجرا بهره مند بود. ج- مدیرانی که اجرای این برنامه را بر عهده می گیرند نباید از آن چیزی جانبداری کنند که در کوتاه مدت نتایج بیشتری برای آنان در پی دارد که در این صورت به خط مشی بلند مدت آسیب می رسانند. د- خط مشی های جدید که الگو ها و عادات و رفتارهای جدیدی را پیش رو می گذارند ممکن است با مقاومت روبرو شوند.هرچه خط مشی های جدید با خط مشی های قدیم ، تفاوت بیشتری داشته باشد، این مقاومت بیشتر است وقابل پیش بینی بوده و باید انتظار آن را داشت. عقب نشینی در برابر افرادی که برای انجام تغییرات مقاومت می کنند باعث شکست آن می شود.باید آن ها را آگاه و همراه نمد و از حمایت آن ها بهره جست. ه- معمولا برنامه ریزان جزئیات امور را به مدیران محول می کنند و این کار نتیجه ای جز اجرای ضعیف برنامه و یا اساسا عدم اجرای آن را در پی ندارد.لذا ضروری است یک برنامه اجرائی تفصیلی تهیه شود. و- نباید به نتایج کوچک راضی بود ویا زود رها کرده دست از تلاش کشید.داشتن پشتکار و استقامت لازمه موفقیت است. ز- نظارت، کنترل و اصلاح بطور پیوسته و همواره باید اعمال شود. ح- بنیاد دانشگاهی را برای پذیرش این مسئولیت باید توانمند کرد. پرداخت وام ها و یارانه های دانشجویی به خود آن ها درحال حاضروام ها ویارانه های مختلفی توسط دولت برای دانشجویان در نظر گرفته می شود که در اختیار دانشگاه قرار می گیرد. این امر دانشگاه را با مشگلات متعددی روبرو می کندو مجبور می شود وقت و انرژی و اعتبارات قابل توجهی را برای انجام امور غیر ماموریتی صرف نماید. به عنوان مثال برای این که غذا با قیمت پایین به دست دانشجو برسد یارانه غذایی توسط صندوق رفاه دانشجویان و سرانه رفاهی توسط وزارت متبوع در اختیار دانشگاه قرار می گیرد و اعتبارات قابل توجهی نیز توسط دانشگاه اختصاص می یابد و دانشجو نیز سهم اندکی را پرداخت می کند. پیشنهاد این است که این یارانه ها مانند یارانه های اسکان و تغذیه و یا انواع وام ها ، با استفاده شبکه بانکی و کارت های اعتباری مستقیما در اختیار دانشجویان قرار گیرد و اوخدمات را بر اساس قیمت واقعی از بنیاد دانشگاهی خریداری نماید. این کار مزایای زیر را در بر دارد: - مشابهت با طرح هدفمندی یارانه ها از سوی دولت - کاهش هزینه های دولت به علت برگشت‌پذیری هزینه‌های مختلف در قالب وام پس از فراغت از تحصیل و همچنین جلوگیری از ریخت و پاش هایی که هم اکنون به دلیل پایین بودن قیمت خدمات وجود دارد - امکان مدیریت دانشجویان سنواتی، بومی، اسرافکار، نوبت دوم و غذای کارمندی و استادی توسط صندوق رفاه دانشجویان - امکان تخصیص وام های بلاعوض به دانشجویان مستعدی که از خانواده های کم درآمد هستند و تعیین بدهی سایردانشجویان در انتهای تحصیل - افزایش ضریب امنیتی به دلیل رها سازی دانشگاه‌ها از این امور - مدیریت هزینه‌ها از سوی دانشجوو آگاهی آنان از هزینه‌های تمام شده تحصیل - ایجاد وحدت رویه بین تمام دانشگاه‌ها ،سادگی و شفافیت از نظر آمار و ارقام و کاهش تبعات سوء فرهنگی نتیجه گیری هم اکنون الگو ها، سیستم ها و ساختار های موجود در بخش خدمات پشتیبانی دانشگاه، آنچنان همه را خسته و فرسوده کرده و از ماموریت های اصلی باز داشته است که همگی در آرزوی یک تحول و دگرگونی بنیادین هستند.ایجاد بنیاد دانشگاهی به عنوان سازمانی غیر انتفاعی و عام المنفعه که خدمات پشتیبانی دانشگاه به او محول شود مزایای زیادی از جمله کوچک شدن ساختار و افزایش بهره وری در راستای ماموریت های دانشگاه خواهد داشت. همچنین پرداخت وام ها و یارانه های دانشجویی به خود آن ها به وسیله شبکه بانکی و کارت های اعتباری و ارائه خدمات مورد نیاز آن ها توسط بنیاد دانشگاهی به قیمت واقعی تاثیر بسزایی در رها ساز ی دانشگاه از امور غیر ماموریتی و افزایش کیفیت ماموریت های اصلی آن به همراه خواهد داشت. منابع 1- اساسنامه بنیاد دانشگاهی فردوسی

کلمات کلیدی