مواد مادری به‌عنوان یکی از عوامل اصلی خاک‌سازی، تاثیر زیادی بر غلظت عناصر سنگین در خاک دارند. هدف از این مطالعه، بررسی تاثیر مواد مادری و فرآیندهای خاک‎سازی بر توزیع عناصر سرب، روی، مس و نیکل در خاک‌های درجای تشکیل شده در پهنه بینالود، واقع در غرب مشهد، می باشد. بدین منظور، دو خاکرخ در موقعیت قله شیب هر یک از سنگ‌های گرانیتی، آذرین فوق‌بازی و دگرگونی حفر شدند و پس از تشریح، از افق‌های ژنتیکی آن‎ها نمونه‌برداری شد. مقدار شبه‌کل عناصر سنگین با استفاده از تیزاب سلطانی و اجزای مختلف عناصر سنگین به‌روش عصاره‌گیری متوالی تعیین گردیدند. مقدار زیادی کربنات‌ها و گچ از طریق رسوبات بادرفتی به این خاک‌ها اضافه شده‌اند. مقدار 7/419-1/178 میلی‌گرم بر کیلوگرم نیکل در خاکرخ‌ فوق‌بازی در برابر 5/27-7/0 میلی‌گرم بر کیلوگرم در خاکرخ گرانیتی، باعث وضعیت ویژه‌ای برای نیکل در خاک‌های مورد مطالعه شده است. خاکرخ دگرگونی با مقدار 57-8/43 میلی‌گرم بر کیلوگرم نیکل، حدواسط دو خاک دیگر است. مس در خاکرخ‌های‌ فوق‌بازی و دگرگونی به‌ترتیب با مقدار متوسط 60 و 3/56 میلی‌گرم بر کیلوگرم نسبت به خاکرخ گرانیتی با مقدار 1/12 میلی‌گرم بر کیلوگرم، تفاوت قابل توجهی دارد. مقدار روی در خاکرخ‌‌ گرانیتی با مقدار متوسط 55 میلی‌گرم بر کیلوگرم، اندکی از خاکرخ‌های دیگر بیشتر است. سرب فقط در لایه‌های سطحی قابل تشخیص بود و مقدار آن حداکثر به 6 میلی‌گرم بر کیلوگرم می‌رسد. عصاره‌گیری متوالی عناصر سنگین نشان می‌دهد که بخش باقیمانده، بجز عناصر نیکل و مس در خاکرخ‌ گرانیتی، بخش اصلی عناصر سنگین را تشکیل می‌دهد که این امر با توجه به هوادیدگی کم خاک‌ها دور از انتظار نیست. غلظت عناصر سنگین مورد مطالعه در افق‌های سطحی تحت تاثیر ورود مواد بادرفتی نیز قرار می‌گیرد. به طور کلی، مقدار عناصر سنگین مورد مطالعه به‌شدت تحت تاثیر مواد مادری هستند و از نظر اهمیت، رسوبات بادرفتی در درجه دوم اهمیت قرار دارند.

کلمات کلیدی