اگرچه تولید و عملکرد محصولات کشاورزی در قرن اخیر بهبود یافته و این امر موجب افزایش تولید غذا شده است، ولی این دستاوردها مشکلات اجتماعی و زیست محیطی زیادی را برای سلامت انسان و سایر موجودات زنده نظیر شور شدن و اسیدی شدن، آبشویی نیترات و تولید گازهای گلخانه ای به همراه داشته است. این تحقیق، با هدف تعیین پیامدهای زیست محیطی بوم-نظام های زراعی تحت مدیریت رایج و فشرده در سه استان خراسان رضوی، جنوبی و شمالی اجرا شد. پیامدهای زیست محیطی کشاورزی فشرده در شش گروه خسارت به سرمایه های طبیعی شامل آب، هوا، خاک، تنوع زیستی و سلامت انسان تحت تأثیر مصرف کودها، علف کش ها و آفت کش های شیمیایی اندازه گیری و برآورد شد. نتایج نشان داد که با گذشت زمان روند کاهشی برای میزان توزیع، بکارگیری و مصرف سموم شیمیایی به منظور کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز در بوم نظام های زراعی استان خراسان مشاهده شد. میانگین نیتروژن نیتراتی نمونه های آب در اراضی کشاورزی بالاتر از حد مجاز 10 میلی گرم بر لیتر بود. باقی مانده دیازینون و آزنفوس متیل در آب آبیاری به ترتیب برابر با 35/16±18/23 و 68/0±78/15 پی پی ام بود. بیشترین میزان انتشار گازهای گلخانه ای شامل CO2، CH4 و N2O به اتمسفر برای استان خراسان رضوی به ترتیب 63206052، 4005 و 419 کیلوگرم برآورد گردید. میانگین غلظت نیترات خاک از حد بحرانی نیترات بالاتر بود. محتوی کربن آلی خاک در زیستگاه طبیعی و مرتع بالاتر از اراضی زراعی تعیین گردید. اگرچه تعداد کل کندوی زنبور عسل با گذشت زمان افزایش یافت، ولی طی سال های اخیر تعداد کندوهای بومی زنبورهای عسل در هر سه استان به صفر کاهش یافت. مقدار حداکثر دامنه نیترات برای گوجه فرنگی، بادمجان، خیار و اسفناج در مقایسه با حد مجاز نیترات در این محصولات به ترتیب برابر با 4/1، 75/0، 15/17 و 38/7 درصد بالاتر بود. در مورد چغندرقند نیز حد بالا و پایین دامنه آن از مقدار مجاز نیترات پایین تر بود. همچنین، غلظت نیترات در سبزی های برگی بالاتر از محصولات جالیزی است. بالاترین میزان تلفات عناصر نیتروژن و فسفر مربوط به استان خراسان رضوی بود.

کلمات کلیدی