بمنظور نعیین شاخص تغذیه نیتروژن برای ارقام گندم آزمایشی مزرعه ای با آرایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. دو فاکتور آزمایش عبارت بودند از 3 رقم گندم (چمران، گاسکوژن و سایونز) و 4 سطح مصرف نیتروژن (صفر، 55، 110 و 170 کیلوگرم در هکتار). میزان ماده خشک و درصد نیتروژن قسمت های هوایی طی 5 نوبت در دوره رشد رویشی اندازه گیری شد. با استفاده از این داده ها غلظت های بحرانی و منحنی بحرانی رقیق شدن نیتروژن محاسبه و با منحنی رقیق شدن مرجع برای گندم مقایسه شد. منحنی حاصل از این تحقیق غلظت های بحرانی را کمتر از منحنی مرجع برآورد کرد البته ضرایب معادله به ضرایب منحنی مرجع نزدیک و با آن قابل مقایسه بود. بطور کلی منحنی رقیق شدن و جذب بحرانی نیتروژن کمبود، کفایت و بیش بود نیتروژن در قسمت های هوایی گندم را در سطوح مختلف مصرف این نهاده بخوبی توصیف کرد. در نیمارهای شاهد و kg N ha-1 55 هر سه رقم گندم در شرایط محدودیت نیتروژن قرار داشتند در حالیکه در تیمار kg N ha-1 170 مقدار نیتروژن تجمع یافته در گیاه بیشتر از نیاز رشدی بود، در تیمار kg N ha-1 110 جذب نیتروژن در ارقام تحت بررسی به مقادیر بحرانی بسیار نزدیک بود. شاخص تغذیه نیتروژن (NNI) از نسبت غلظت اندازه گیری شده نیتروژن در قسمت هوایی به نسبت بحرانی آن محاسبه شد. در تیمارهای شاهد و kg N ha-1 55 مقدار NNI در تمام دوره رویشی کمتر از یک بود در حالیکه در تیمار kg N ha-1 110 در حدود 1 و در تیمار kg N ha-1 170 بین 1 تا 3/1 قرار داشت. شاخص تغذیه نیتروژن در مرحله گلدهی رابطه معنی داری با عملکرد نسبی ارقام گندم داشت و حداکثر عملکرد هر 3 رقم تحت بررسی در NNI بین 1-9/0 حاصل شد. بین پروتئین دانه و NNI در مرحله گلدهی نیز رابطه خطی معنی داری وجود داشت. بر اساس یافته های این تحقیق با استفاده از شاخص تغذیه نیتروژن که بر مبنای منحنی رقیق شدن این نهاده محاسبه می شود می توان برآورد دقیقی از سرعت رشد محصول، تولید ماده خشک، عملکرد و تا حدودی پروتئین دانه بدست آورد و مقدار بهینه کود نیتروژن را برای دستیابی به هر سطحی از عملکرد دانه تعیین نمود.

کلمات کلیدی