توده های گرانیتوئیدی منطقه کجه در شمال‌باختر فردوس، با ترکیب دیوریت، مونزودیوریت، مونزونیت، مونزوگرانیت، سینوگرانیت و گرانیت، با ماهیت کالک آلکان و پتاسیم بالا، ویژگیهای ژئوشیمیایی عناصر کمیاب و نادر خاکی مشابه زون های فرورانش متعلق به تیپ I دارند. این توده ها اغلب مربوط به سری اکسیدان بوده و تنها یک توده مربوط به سری احیایی در منطقه برون‌زد داشته و ویژگیهایی از تیپ S را نشان می دهد. سه نمونه از واحدهای گرانیتوئیدی منطقه به‌روش U-Pb زیرکن سن سنجی شده اند. از نظر سنی، توده های نفوذی منطقه متعلق به کرتاسه پسین هستند. گرانیت پورفیری با سن 3/1 ± 2/84 میلیون سال (آشکوب سانتونین) قدیمی ترین توده و بعد از آن توده بیوتیت هورنبلند مونزوگرانیت با سن 4/1 ± 8/70 میلیون سال (آشکوب کامپانین) و جوانترین آنها، توده هورنبلند کوارتز دیوریت با سن 1± 9/67 میلیون سال (آشکوب ماستریشتین) است. نسبتهای 87Sr/86Sr و 143Nd/144Nd اولیه و єNdI برای توده گرانیت پورفیری به‌ترتیب برابر 708080/0، 512129/0 و 81/7- است. همین نسبتها برای توده بیوتیت هورنبلند مونزوگرانیت 706125/0، 512416/0 و 55/2- و برای توده هورنبلند کوارتز دیوریت 707491/0، 512221/0 و 43/6- است. با توجه به مجموعه اطلاعات ژئوشیمیایی و ایزوتوپی، سه گروه سنگی با ویژگیهای متفاوت و منشأ متفاوت در منطقه قابل تمایز است. دسته اول، گرانیت پورفیری (قدیمی ترین توده) که احتمالاً منشأ پوسته ای داشته و دسته دوم مونزونیت ها و مونزودیوریت ها و دسته سوم دیوریت ها که احتمالاً منشأ گوشته‌ای داشته و با توجه به متفاوت بودن منشأ و عمق تشکیل و جای‌گزینی این توده ها، نسبتهای متفاوتی از آلایش را تحمل نموده اند. توده‌های نفوذی منطقه در مقایسه با دیگر توده های کرتاسه پسین بلوک لوت در منطقه بزمان و گزو از میزان بالاتری i(87Sr/86Sr) برخوردار بوده و نسبت به منطقه بجستان، این میزان در سنگهای منطقه کمتر است. توده گرانیت پورفیری منطقه از نظر پتروشیمی، شباهت فراوانی به سنگهای منطقه بجستان داشته، ولی از نظر سنی حدود 10 میلیون سال قدیمی‌تر است. دو گروه دیگر توده های منطقه نیز از نظر ژئوشیمی و منشأ به منطقه بزمان و گزو شباهت دارند، با این تفاوت که به نظر می رسد میزان آلایش بیشتری را متحمل شده‌اند.

کلمات کلیدی