جامعه‌گرایان در جهان غرب و اسلام‌گرایان، از رقبا و منتقدان نظریه‌ی لیبرال به شمار می‌روند. در این مقاله بر آن هستیم تا وجه هنجاری اندیشه‌ی منتقدان یاد شده را که در تقابل با وضعیت اخلاقی جوامع لیبرال قرار دارد بررسی و سپس مقایسه نماییم. به این منظور السدیر مک‌اینتایر به‌عنوان نمونه‌ی موردی از اندیشه‌ی جامعه‌گرایی و آیت‌الله مصباح یزدی در مقام نماینده‌ی سنت اسلام‌گرا انتخاب شده‌اند. حاصل این بررسی و مقایسه آن است که این دو نظریه‌پرداز در وجه سلبی اندیشه‌ی خود یعنی در نقد لیبرالیسم، مشابهت بسیاری دارند. به این شرح که هر دو منتقد فردگرایی افراطی و خودمحوری لیبرالی در اخلاقیات می‌باشند. اما وجه ایجابی یا جایگزین آن‌ها برای این سامانه‌ی اخلاقی، متفاوت از یکدیگر است. مک‎‌اینتایر از جامعه‌محوری در اخلاق حمایت نموده و زندگی اجتماعی را دارای ارزش فی‌نفسه و سازنده‌ی اخلاق توصیف می‌نماید. اما آیت‌الله مصباح یزدی «امر الهی» را کاشف از قوانین اخلاقی دانسته و جامعه را نه دارای ارزش فی‌نفسه، بلکه ابزاری برای تأمین نیازهای مادی و معنوی می‌داند. همچنین نظریات این دو اندیشمند در محورهای درج سعادت به عنوان غایت اخلاق و نیز حمایت از دخالت دولت در عرصه‌ی اخلاقی به یکدیگر نزدیک می‌شود. البته آیت‌الله مصباح یزدی این دخالت دولت را با عمق و دامنه‌ی بیشتری و تا حد واگذاری حکومت به یک مرجع دینی یعنی ولی فقیه پیگیری می‌کند، اما مک‌اینتایر در این زمینه عملگراتر بوده و صرفاً معتقد است باید گرایشهای اخلاقی و دینی را به عنوان یک واقعیت عینی در عرصه‌ی عمومی به رسمیت شناخت.

کلمات کلیدی