نماتدهای ریشه‌گرهی (Meloidogyne spp.) گروه مهمی از بیمارگرهای گیاهی هستند که دامنه میزبانی وسیعی داشته و هرساله خسارت زیادی به محصولات کشاورزی وارد می‌کنند. روش‌های متعددی برای مبارزه با نماتدهای ریشه‌گرهی(Meloidogyne spp.) اعمال می‌گردد، ولی استفاده از گیاهان دارویی یکی از روش‌های بی‌خطر برای مهار نماتد ریشه‌گرهی می‌باشد. در این تحقیق اثر بازدارندگی اسانس‌های موسیر(Allium hirtifolium)، کرفس کوهی(Kelussia odoratissima) و مریم‌گلی (Salvia officinalis)در شرایط آزمایشگاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. شناسایی ترکیبات اسانس های مریم گلی و کرفس کوهی با استفاده از روش GC-MS صورت گرفت. نتایج نشان داد اصلی ترین ترکیبات در اسانس کرفس کوهی شامل Z-لیگوستیلید (۱۱/۵۴%) و ۳بوتیلیدین-فتالید (۳۷/۱۴%) و در مریم‌گلی شامل α-توجون (۸/۳۲%) و ۱،۸ سینئول (۸/۱۲%) می‌باشد. میزان آلیسین موجود در سیر به روش HPLC ۵/۱ میکروگرم در میلی‌گرم وزن سوخ بود. درصد مرگ‌و‌میر لارو بعد از ۲۴ ساعت قرارگیری لارو در معرض اسانس و نیز درصد عدم تفریخ تخم بعد از ۷ روز قرارگیری تخم نماتد در معرض اسانس محاسبه شد. از هر اسانس ۶ غلظت در شش تکرار مورد آزمایش قرار گرفت. اسانس تمام گیاهان مورد آزمایش، به طور مشخصی جمعیت این نماتدها را کاهش دادند. اسانس موسیر در غلظتppm ۲۰۰۰ تقریبا تاثیر بیش از ۹۰٪ در مرگ و میر لاروها و بیش از ۳۰٪ در عدم تفریخ تخم (نسبت به شاهد) داشت. اسانس کرفس کوهی و مریم‌گلی نیز در غلظت ppm۴۰۰۰ قادر به کنترل حدود ۵۰% لارو و ۳۰٪ تخم نماتد ریشه‌گرهی بودند. نتایج این بررسی نشان‌دهنده پتانسیل بالای این اسانس‌ها به خصوص اسانس موسیر در کنترل نماتد ریشه‌گرهی گوجه فرنگی می‌باشد.

کلمات کلیدی