هدف اصلی این مقاله بررسی زمینه های بازگشت Ph (Philosophy) به PhD (Doctor of Philosophy) است. بنابراین پرسش مطرح می شود که دانش آموخته دوره دکتری تحت چه شرایطی می تواند سزاوار Ph بعد از D باشد؟ پیش فرض مقاله این است که "این شایستگی در پرتو تدارک زمینه های آشنایی با فلسفه علم در دوره های دکتری محقق تواند شد". برای این منظور ضرورت، محتوی و روش/های آموزش فلسفه علم به دانشجویان رشته های علوم و مهندسی در این مقاله تبین خواهد شد. در پیوند با ضرورت آموزش فلسفه علم خاطر نشان می شود با استناد به ضوابط موجود در نظام آموزش عالی کشور، در دوره های تحصیلات تکمیلی از دانشجویان انتظار می رود؛ به دانش تخصصی تسلط پیدا کنند، طلایه دار رشته تخصصی خود باشند، به مسائل علم در رشته خود نگاهی انتقادی داشته باشند، نسبت میان رشته خود و رشته های وابسته را ادراک کند، با مهارت های حل مسئله آشنایی تخصصی داشته باشند، بتواند برای نوآوری در رشته تخصصی خود نقش موثر ایفا کنند و در تولید روش های نوین نیز سهیم باشند. برای دستیابی به این هدف ها و تحقق این انتظارات دانشجویان باید حداقل در سه زمینه تحت آموزش قرار گیرند: 1- نظریه ها و نیز برخی مدل ها و آزمایش ها در رشته تخصصی 2- روش های مناسب در رشته تخصصی – روش های گرداوری دادها، مدل سازی و طراحی آزمایش 3- آموزش برخی مهارت های پایه برای استفاده از این روش ها نظیر انجام آزمایش، برنامه ریزی، شبیه سازی و سنجش. بررسی برنامه های آموزشی رشته های علوم و مهندسی نشان می دهد دانشجویان در باره روش ها و نیز نحوه استفاده از آنها آموزش می بینند اما در باره دلیل انتخاب این روش ها و نیز نحوه طراحی آنها کمتر می آموزند. بنابراین بحث با این ادعا آغاز می شود که اغلب این دانشجویان با روش شناسی سنتی آموزش می بینند. از سوی دیگر تصریح خواهد شد موضوع فلسفه علم، علم است، در عین حال فلسفه علم بیشتر به دانشجویان فلسفه و نه به دانشجویان علوم و مهندسی آموزش داده می شود. بنابراین لازم است فیلسوفان علم کارشان را با دانشمندان تشریک کننند. اما در چشم انداز علمی جاری موانعی بر سر راه این اشتراک گذاری وجود دارد. این موانع ناظر به تلقی مدیران، استادان و دانشجویان رشته های علوم و مهندسی است. در نتیجه برای استقرار فلسفه علم به مثابه درسی بین رشته ای ویژه دانشجویان علوم و مهندسی لازم است مدیران، استادان و نیز دانشجویان ذیربط متقاعد شوند که فلسفه علم می تواند برای بهبود آموزش، پژوهش و فناوری آنها مفید باشد. با وجود این تردید دانشمندان و بی علاقگی دانشجویان علوم و مهندسی به فلسفه علم چندان عجیب و در عین حال نادرست نیست. این مطلب در پیوند با محتوای درس فلسفه علم قابل توجیه است. زیرا تمام برنامه های استاندارد فلسفه علم برای این دانشجویان مناسب نیست. بنابراین نه تنها باید مدیران، استادان و دانشجویان را در باب ارزش این درس متقاعد کنیم. بلکه فیلسوفان نیز باید سرفصل درس شان را برای تحقق هدف جدید مورد بازبینی قرار دهند. در این مقاله تحلیلی از برنامه درسی استاندارد فلسفه علم ارائه خواهد شد و تصریح می شود که چه بخش هایی از آن برای آموزش به دانشجویان ضروری نیست و چه بخش های مناسبی هم در این برنامه استاندارد مفقود است. بعلاوه اضافه خواهد شد که نه تنها محتوی بلکه روش آموزش فلسفه علم به دانشجویان علوم و مهندسی نیزباید به نحو متمایزی طراحی و اجرا شود. در پایان نشان داده خواهد شد تقویت قابلیت تعریف، تحلیل ارزیابی و توجیه روش های علمی برای دانشجویان رشته های علوم و مهندسی ضروری و نیز مقید است و فیلسوفان علم برای آموزش این مهارت ها واجد شرط هستند. باوجود این باید درس فلسفه علم مخصوص این دانشجویان تدوین شود. بعلاوه آموزش فلسفه علم برای فیلسوفان علم نیز به چند دلیل مفید خواهد بود. آنها می توانند یافته های پژوهشی خود را گسترش دهند، می توانند در در تحول روش های علمی نقش مفیدی ایفا کنند و ار تعامل با دانشمند نیز یاد بگیرند.

کلمات کلیدی