به‌منظور بررسی تاثیر ماده مادری و کاربری اراضی بر تغییرات غلظت عناصر نیکل، سرب و روی ،تعداد 181 نمونه خاک سطحی (10-0 سانتی‌متر) در محدوده‌ای به گستردگی حدود 1500 کیلومتر مربع در محدوده دشت مشهد، از 12 واحد ترکیبی ماده مادری-کاربری متفاوت برداشت شد. غلظت عناصر سنگین به‌روش عصاره‌گیری با تیزاب سلطانی اندازه‌گیری شد. در مواد مادری فوق‌بازی-دگرگونی، میزان نیکل در دو کاربری مرتع و شهری به‌ترتیب با میانگین 8/205 و 9/68 میلی‌گرم در کیلوگرم به‌ترتیب ، اختلاف معنی‌داری با هم داشتند.در حالی که در سایر خاک‌ها، مقدار این عنصر از 2/43 تا 9/62 میلی‌گرم بر کیلوگرم بود و تحت تاثیر کاربری قرار نداشت. در همه واحدها، روی با میانگین 8/48 تا 7/84 و سرب با میانگین 1/25 تا 1/36 میلی‌گرم در کیلوگرم، تغییرات کمتری نسبت به نیکل داشتند و کمتر تحت تاثیر مواد مادری قرار داشتند؛ با این‌حال، روی در واحدهای با مواد مادری دگرگونی، اندکی بیشتر از سایر مواد مادری بود. مقدار سرب و روی در کاربری شهری (فقط در مواد مادری فوق‌بازی- دگرگونی) نسبت به کاربری‌های کشاورزی و مرتع حدود 40 درصد بیشتر بود که نشان‌دهنده ورود این عناصر از منابع آلاینده بیرون از سامانه خاک بود. افزایش روی و سرب در کاربری شهری می‌تواند متاثر از فعالیت‌های صنعتی و شهری باشد.

کلمات کلیدی