یکی از موضوعات اساسی در ارتباط با توسعه شهری ،فرم یا شکل شهر است .شکل شهر به دو نوع اصلی ،شهر فشرده و شهر گسترده و انواع اشکال فرعی تقسیم می شود .از آنجا که بین شکل یک شهر و پایداری آن رابطه تنگاتنگی وجود دارد ، برنامه ریزان شهری بایستی از شکل و الگو توسعه شهرها اگاهی کامل داشته باشند تا بتوانند آن را در جهت پایداری بیشتر سوق دهند.در این پژوهش به منظور شناخت شکل 8 کلالان شهر ایران و بررسی میزان کمیت آن و مشخص کردن پراکنش از فشردگی از روشهای مختلف تراکم ،اندازه فیزیکی متر وپل ،درجه توزیع متعادل با استفاده از ضرایب آنتروپی و جینی درجه تجمع با استفاده از ضریب موران و همچنین نقشه مشخص کننده نقاط داغ و نقاط سرداستفاده شده است .نتایج بدست آمده از تحلیل تراکم جمعیت نشان داد که که مشهد و تهران با تراکم جمعیتی 121 نفر در هکتار بالاترین و تبریز با تراکم جمعیتی 56 نفر در هکتار پایین ترین تراکم را دارا می باشند و تبریز دارای بیشترین و اصفهان دارای کمترین میزان پراکنش تراکم جمعیتی هستند. نتایج بدست آمده از میزان ضریب جینی و آنتروپی بیانگر توزیع عادلالانه جمعیت و در کلالان شهرها می باشد ضریب آنتروپی برای جمعیت سال 1390 در اصفهان مقدار 0.98و در تبریز مقدار 0.878 محاسبه شده و ضریب جینی در کرج مقدار 05 ترتیب این دو شهر دارای کمترین و بیشترین میزان نابرابری توزیع جمعیت در میان کلان شهرهای کشور هستند. محاسبه ضریب موران نیز نشان می دهد که الگوی شهراصفهان با 0 ،تبریز . 0 تا حدی متمرکز و الگوی شهرها ی مشهد با ضریب 02 . 0و تهران با ضریب 3 . ضریب 5 0- تا حد زیادی . 0- و قم با ضریب 6 . 0-،کرج با ضریب 06 . 0- ، اهوازبا ضریب 3 . با ضریب 09 -0. پراکنده بوده و به الگوی پراکنش تصادفی بسیار نزدیک بود ه اند . شهر شیراز نیز با ضریب 3 در مقایسه با سایر کلالان شهر ها به الگوی شطرنجی نزدیکتر است . بنابراین در هیچکدام از کلان شهرهای ایران الگوی تمرکز کامل دیده نمی شود .همچنین نقشه نقاط داغ و نقاط سرد نشان می دهد که کلان شهر های تهران ،اصفهان ،کرج ،تبریز ، اهواز در این نقاط خوشه بندی شده اند

کلمات کلیدی