آثار رئالیستی در ادبیات داستانی تلاش می کنند به ارائه ی تصویری از جامعه ی نویسنده بپردازند، به گونه ایی که عناصر داستان در خدمت قوه ی تخیل نویسنده قرار می گیرند تا دنیای بیرون از متن ادبی را با تمام زشتی ها و زیبایی های آن ترسیم کنند. به این ترتیب رمان نویس رئالیست با انتخاب شخصیت های داستانی در زمان و مکان مشخص، وقایع هم عصر خود را از زاویه ی دید اثر بیان می کند. از این روی، بسیاری از نویسندگان رئالیست، هم چون تاریخ نگاری وقایع معاصر خود را در جهان داستان مطرح می کنند. با این رویکرد شاید بتوان گفت که آثار احمد محمود ( 1310-1381)، نویسنده ی معاصر ایرانی نیز منعکس کننده ی وقایع زمان اوست. او که خود سال ها با مردم زیسته بود و تجربیات متفاوتی از شغل ها و انسان های مختلف از طبقات اجتماعی گوناگون اندوخته بود، با استفاده از تخیل و عناصر دنیای داستان، جهانی را خلق کرد که زمانه ی معاصرش را ترسیم می کند. از این روی ما شاهد تصویر جامعه ایران در فاصله ی سال های سی تا شصت هجری شمسی در فضای متن ادبی وی هستیم. جامعه ای که از ورای دنیای تخیلی متن، دریچه ای به بیرون می گشایذ، تا شاهد رنج ها و آلام مردم در دوران ملی شدن صنعت نفت در اثر همسایه ها (1353)، سرخوردگی و شکست روشنفکران و مبارزان سیاسی دهه ی سی و چهل در داستان یک شهر ( 1358)، ترس و وحشت بمب ها و ویرانی های جنگ هشت ساله ی ایران در زمین سوخته( 1361)، مبارزات و تردید های سال های 50 تا 57 در مدار صفر درجه (1372) و نیز برخورد سنت و مدرنیته در درخت انجیر معابد(1379)، در متن ادبی باشیم. نویسندگان رئالیست سعی می کنند، مکانی برای داستان های خود انتخاب کنند که با جزئیات آن آشنا هستند. محمود نیز همچون بسیاری از این نویسندگان به این امر اهمیت می دهد. او فضای داستان هایش را به جنوب ایران اختصاص می دهد. مکانی که زادگاه و محل زندگی او از کودکی تا جوانی بوده و او به جزئیات مکانی و مردم شناختی آن، آگاه است. از این روی در این گفتار برآنیم تا با بررسی رئالیسم در پنج رمان احمد محمود، تصویری روشن از جامعه ی معاصر نویسنده ارائه دهیم. به دیگر سخن ، از این رهگذر به این مطلب خواهیم پرداخت که چگونه ساختار رئالیستی آثار احمد محمود جامعه ی زمان او را ترسیم می کند؟

کلمات کلیدی