آیا ایران که در ادبیات علم سیاست به عنوان کشوری در حال توسعه، شرقی و کهن یاد می شود، دارای الگوهای مشخص، قاعده مند، قابل بررسی و پیش بینی پذیر در محیط بین الملل می باشد، به نحوی که بتوان آنها را در مطالعات سیاست خارجی مورد تحلیل قرار داد؟ در این نوشتار نویسنده قصد دارد الگوهای شش گانه ای از سیاست خارجی ایران بین دو انقلاب را مورد تحلیل قرار دهد، که این الگوها اغلب در دیالکتیکی میان آرمان گرایی موجود در هستی شناسی اندوهبار ایرانی و واقع گرایی مترتب بر فضای بین الملل در نوسان است. در ابتدا جهان بینی نوستالژیک وار ایرانیان که گونه ای از سازه های جمعی ذهنی آنها می باشد، مورد تحلیل قرار می گیرد. بعد از آن علم ستیزی و رویکرد ضد تحصل گرایی در بعد معرفت شناسی ایرانیان بررسی می شود. برآیند این دو غیبت بزرگی است که اصلی ترین پارادایم سیاست خارجی یعنی واقع گرایی به واکاوی می کشاند. برای اثبات فرضیه پژوهش شش الگوی سیاست خارجی ایران بین دو انقلاب به صورت خلاصه ارزیابی می شوند تا نشان داده شود که گذشته گرایی به خصوص با ناخودآگاه های تمدن ایران باستان و پوشش عرفانی، معرفتی به شدت علم ستیز، ضد واقعیت را شکل داده است که اغلب الگوهای سیاست خارجی ایران را با چاشنی آرمان هایی بدون پشتوانه و ضمانت اجرا همراه ساخته است. البته دیالکتیک میان دو فضای مختلف اغلب خلاقیت های امتیازآوری نیز برای ایران شکل داده است که دستگاه وزارت امور خارجه در طراحی، اجرا و حتی ارزیابی این الگوها بسیار پیشرو و کارآمد بوده است.

کلمات کلیدی