مرگ برای موجودات زنده همچون حیوانات و انسانها با جداشدن نفس از بدن مادی تحقق می‌یابد. در این حالت بدن از کار و فعالیت باز مانده و به تدریج فاسد می‌شود. روشن است که نفس حیوانی بعد از جدایی از بدن بقاء نداشته و آن نیز از بین می‌رود. اما نفس انسان با توجه به تجرد ذاتی که دارد به بقاء خود ادامه می‌دهد. در این دنیا زندگی برزخی دارد و در قیامت به حیات جاودانه دست می‌یابد. حال سؤال مهم و اساسی این است که مرگ چگونه و چرا اتفاق می‌افتد؟ در واقع برای نفس چه اتفاقی می‌افتد که از بدن جدا می‌شود؟ آیا نفس به خاطر طی تکامل و بی نیازی از بدن از آن جدا می‌شود یا چون بدن توان همراهی با نفس را ندارد، نفس مجبور به جدایی می‌گردد؟ نظر مشهور بین اندیشمندان دیدگاه دوم است، در حالیکه ملاصدرا و پیروانش برآنند که نفس پس از سیر تکامل خود دیگر به بدن نیاز ندارد از اینرو از بدن جدا می‌شود. در این گفتار برآنیم تا نقدی بر دیدگاه ملاصدرا داشته باشیم و سؤالاتی را مطرح کنیم که به نظر می‌رسد با دیدگاه صدرا نتوان به آنها پاسخ داد.

کلمات کلیدی